विश्व इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा केही आशलाग्दा मान्छे जन्मन्छन् र केही समयको अन्तरालमै तिनको निधन वा हत्या हुने गर्छ । पछि, त्यसबारे विभिन्न मिथक बुनिँदै पछिल्ला पुस्तालाई सुनाइन्छ । नेपालमा पनि यस्ता केही व्यक्तिको हत्या, जेलचलान वा जबर्जस्त बहिर्गमन गरिएका तमाम उदाहरण छन् । यद्यपि, तीबारेका प्रश्न र कल्पना मात्र बाँकी छन् हामीसँग । यस्तै कल्पनालाई ११/२२/६३ नामक उपन्यासमा उतारेका छन् अमेरिकी लेखक स्टेफन किङले ।

विश्व साहित्यले धेरै फड्को मारि सक्यो । एरिस्टोटलियन धारमा लेखिएका साहित्यले आजका साहित्यिक अभिलाषा पूरा गर्न सक्दैनन्, न त उन्नाइसौँ शताब्दीताका लेखिएका यथार्थवादी साहित्यिक खुराकले मात्र । किनभने, यस जमानाका पाठकका साहित्यिक स्वाद ती समयका भन्दा फरक र छिट्टै परिवर्तित हुने प्रकृतिका छन् ।

यही परिवर्तित र परिष्कृत आकांक्षालाई सम्बोधन गर्छ किङको यस पुस्तकले । सन् २०११ को अन्त्यतिर प्रकाशित यो उपन्यास प्रयोगवादी छ । प्राय: विषयवस्तु वा प्रमुख पात्रलाई आधार मानेर उपन्यासको शीर्षक राख्ने परम्पराभन्दा फरक उपन्यासकारले मितिलाई शीर्षक बनाएका छन्, जुन मिति पूर्वअमेरिकी राष्ट्रपति जोन अफ केनेडीको हत्या भएको दिन हो ।

यस उपन्यासले इतिहास र स्वैरकल्पनाको बीचको पर्खाललाई भत्काएको छ । उपन्यासमा अमेरिकी इतिहासको सत्य घटना, राष्ट्रपति जोन एफ केनेडीको हत्यालाई टाइम पोर्टलको प्रयोग गरी हत्या रोक्ने प्रयास गर्नु कृतिको मुख्य विषयवस्तु हो । सो पोर्टलको विशेषता अनुरूप उपन्यासको एक पात्र अलले अमेरिकी राष्ट्रपति जोन एफ केनेडीको हत्या रोक्ने योजना बनाएको हुन्छ । अलको विश्वास छ, केनेडी जीवित हुन्थे भने विश्वमा वर्तमानमा भइरहेका अप्रिय घटना हुने थिएनन् ।

कथामा अलले टाइम पोर्टलको विशेषताबारे इपिङलाई विस्तृत जानकारी दिन्छ । टाइम पोर्टलमा गरिने प्रत्येक यात्राले सन् १९५८ सेप्टेम्बर ९ को बिहान ११:५८ मा पुर्‍याउँछ । विगतमा गएर जति समय बिताए पनि वर्तमानमा दुई मिनेट मात्र बितेको हुन्छ । उपन्यासको मुख्य पात्र जेक इपिङ लिस्बन फल्समा अंग्रेजी विषयको शिक्षक हो, जो हालै पारपाचुके गरेर एकल जीवन निर्वाह गरिरहेको छ । ऊ अतिरिक्त कमाइका लागि आधारभूत शिक्षाका कक्षा पनि पढाउँछ । जुन २०११ मा इपिङलाई उसको मित्र अल टेम्पलसन आफ्नो होटलमा टाइम पोर्टल मेसिन भएको, जसमार्फत विगतमा गएर विगतका घटना परिवर्तन गर्न सकिने बताउँछ । उक्त कुरामा इपिङ विश्वस्त नभएपछि अलले उसलाई दोस्रो दिन भेट्न आग्रह गर्छ । दोस्रो दिन इपिङले अललाई भेट्दा हिजोभन्दा वर्षौं बूढो भएको पाउँछ । यसबारे सोध्दा अलले आफू हिजो राती टाइम पोर्टलमार्फत विगतमा गएर वर्षौं बिताएको र कलेजोको क्यान्सर भएकाले आफ्नो मृत्यु नजिक आएको बताउँछ । त्यसमा पनि इपिङले विश्वास नगरेपछि अलले इपिङलाई टाइम पोर्टलमा चढाएर विगतमा पुर्‍याउँछ ।

यसरी पात्रहरूको विगत, वर्तमान र भविष्यको ओहोरदोहोरले उपन्यास लेखनको नयाँ शैलीलाई इंगित गर्छ । सामान्यतया, यथार्थवादी परम्परागत उपन्यास पढ्ने बानी लागेका पाठकका लागि यस्ता कृतिले उतिसारो ध्यान तान्न सक्दैनन् । उपन्यासको कथाले हामी बस्दै आएको यथार्थ विश्वको अलावा अर्को एक भर्चुअल विश्वको कल्पना गरेको छ ।

 कथामा अन्तत: केनेडीको हत्या हुने दिन २२ नोभेम्बर १९६३ आइपुग्छ । असवाल्डले केनेडीको हत्या गर्नु केही सेकन्ड पहिला उसलाई रोक्ने क्रममा इपिङको गर्लफ्रेन्ड सेदाईलाई गोली लाग्छ र उनको मृत्यु हुन्छ । रिसको झोँकमा जनताले असवाल्डको हत्या गर्छन् । इपिङलाई राष्ट्रपति केनेडीको हत्यामा संलग्न हो कि भनेर सीआईएले सोधपुछ गर्छ र वास्तविकता थाहा पाएपछि छोडिन्छ । त्यसपछि इपिङले राष्ट्रपति केनेडी र उनकी पत्नीसँग भेट गर्ने मौका पाउँछ ।

इपिङ वर्तमानमा आएर फेरि टाइम पोर्टलमा जान्छ, सेदाईलाई बचाउन । जब ऊ डलास छोड्छ, तब के थाहा पाउँछ भने क्यालिफोर्नियामा विनाशकारी भूकम्पले हजारौँको ज्यान लिएको हुन्छ । इपिङलाई के अवगत हुन्छ भने उसको बारम्बारको टाइम पोर्टल यात्राले गर्दा सो विनाशकारी घटना भएको हो ।

टाइम पोर्टलको कल्पना, समयमाथि गरिएको प्रयोग, पात्रहरूको परिवर्तित परिचय, इतिहास र स्वैरकल्पनाका बीचका पर्खालको विघटनजस्ता घटनाले यस उपन्यासलाई प्रयोगवादी उपन्यास बनाएको छ । यद्यपि, सत्य घटनासँग सम्बन्धित केनेडीको जीवनसँग आफूलाई अभ्यस्त गराउँदै गरेका पाठक एकाएक टाइम पोर्टल लगायतका स्वैरकाल्पनिक घटनासँग साक्षात्कार गर्नुपर्दा मथिंगल नराम्ररी तातेको महसुस गर्छन् । साथै, पाठकलाई आफ्नो जीवन वा देशमा भएका घटना विशेष किसिमको यन्त्रद्वारा सल्टाउन पाए जीवन अलग्गै हुने थियो भन्ने स्वैरकल्पना पनि आउन सक्छ । सरल लेखनले खिचिराखे पनि किताबको मोटाइले भने दिक्क पार्छ ।

११/२२/६३

लेखक       :    स्टेफेन किङ

प्रकाशक     :    होड्डर

पृष्ठ           :    ७४०

मूल्य        : पाउन्ड स्टर्लिङ ९.९ (करिब १,५०० रुपियाँ)