हतारमा परायाघर
उमेर नपुग्दै बिहे गरिदिने प्रवृत्ति घातक
उमेर नपुग्दै छोरीको बिहेलाई समाजले स्वीकार्य बनाउँदा त्यससँग जेलिएको समस्याले मधेस छटपटिएको छ । धेरै पढे उही हैसियतको दुलहा खोज्दा टन्नै दहेज दिनुपर्ने र सामाजिक लोकलाजबाट जोगिन पनि उमेर नपुग्दै घरसंसार सम्हाल्नुपर्ने बाध्यतामा मधेसका छोरीहरू जेलिएका छन् ।
छोरी भएको थाहा पाउँदा गर्भपतन गर्ने, जन्मिए उचित शिक्षा नदिने र उमेर नपुगी बिहे गरिदिने क्रम रोक्न प्रदेश २ सरकारले ‘छोरी बिमा योजना’ ल्याउनुपर्यो । प्रदेश सरकारले ८ वटै जिल्लामा लागू गरेको महत्त्वाकांक्षी योजना ‘मुख्यमन्त्री बेटी पढाऊ, बेटी बचाऊ’ अभियानले बीचमै पढाइ नछोडाउन र कलिलै उमेरमा परायाघर नपठाउन प्रेरित गर्ने विश्वास लिइएको छ ।
माघ ०७५ यता जन्मिएका छोरीका नाममा प्रदेश सरकारले १ लाख २५ हजार रुपैयाँको बिमा गर्दै छ । प्रभु बैंकमा खाता खोलेर जम्मा गरिने बिमा रकम २० वर्ष नपुगेसम्म झिक्न पाइँदैन । प्रदेश २ का मुख्यमन्त्री लालबाबु राउत छोरीहरू अध्ययनमै रहून् भन्ने उद्देश्यले बिमा अवधि २० वर्ष पुर्याएको बताउँछन् । भन्छन्, “धेरैले छोरी बिमा रकमलाई दाइजोजस्तै ठान्नु गलत हो । २० वर्षसम्म पढेपछि छोरी आत्मनिर्भर बन्न सक्छे र उसलाई बिमाको पैसाले सघाउनेछ ।”
कानुनतः २० वर्ष नपुगी बिहे गरे मान्यता नपाउने प्रावधान छ । कानुनी घेरालाई सामाजिक मान्यताले छेकबार नलगाउँदा उमेर नपुगी बिहे गर्ने बालिकाको जीवनमा स्वास्थ्य समस्या बढेको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार प्रदेश २ मा १५ देखि १९ वर्षको उमेरमै २७ प्रतिशत बच्चा जन्माउने प्रक्रियामा हुन्छन् । कम उमेरमा बच्चा जन्माउँदा मातृमृत्यु, नवशिशु र बालमृत्यु मधेसमा उच्च छ । पछिल्लो तथ्यांकअनुसार १५ देखि १९ वर्षको उमेरमा नेपालमा १७ प्रतिशत आमा भइसकेका वा गर्भवती हुन्छन् । तर प्रदेश २ मा यो उमेरका २७ प्रतिशत यस्तो अवस्थामा छन् ।
कम उमेरमा गर्भवती रहेकै बेला मृत्यु हुनेको संख्या पनि प्रदेश २ मा उच्च छ । नेपालमा १ लाख गर्भवतीमध्ये बर्सेनि २ सय ३९ जनाको मृत्यु हुन्छ । प्रदेश २ मा १ लाखमा २ सय ५९ गर्भवतीले ज्यान गुमाउँछन् । नवजात शिशुको मृत्युदर पनि प्रदेश २ मा डरलाग्दो छ । जन्मेको २८ दिनमा प्रति १ हजारमा नेपालमा २१ जना नवजात शिशुको मृत्यु हुन्छ भने प्रदेश २ मा ३० जनाको ज्यान जान्छ ।
स्वास्थ्य सूचकांकमा पछि परेको प्रदेश २ मा १५ देखि ४९ वर्षमा महिलाको जनसंख्या १२ लाख ६५ हजार १ सय ७ छ, जसमा त्यो उमेर समूहका १ लाख ५१ हजार ७ सय ५ जना अनुमानित गर्भवती हुन्छन् । यो नेपालभरको कुल अनुमानित गर्भवती संख्याको २० प्रतिशत हो । १ सय ४६ बर्थिङ सेन्टर र ७ हजार ८ सय ७ जना महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका कार्यरत रहेको प्रदेश २ मा कलिलै उमेरमा छोरीको बिहे गरिदिँदा त्यसबाट उत्पन्न स्वास्थ्य समस्या भयावह छ ।
सम्बन्धित
अमेरिकाले बर्सेनि निकाल्ने आतंकवादसम्बन्धी प्रतिवेदन नेपालबारे फेरिएको धारणा...
नेपाललाई 'आतंकवादको हब' मान्ने अमेरिकी धारणा कसरी परिवर्तन भयो ?
लकडाउनपछि आफ्नो मुलुक फर्किएका भारतीय मजदुर सम्पर्कमै आएनन्, रेडजोनमा परेका स्वदेशकैलाई ल्...
उद्योग चलाउनै मुस्किल
सात दशकयताको दलीय तानातानको शिकार बन्दै आएको नागरिकता मुद्दामा यसपल्ट पनि विगतकै राजनीतिक ...
नागरिकतामा किन सधैँ किचलो ?
केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो, बाग्मती प्रदेशसहितको सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे र प्रदेश २ सर्लाहीब...
आश्रममै रहे पनि किन पक्राउ पर्दैनन् बमजन ?
मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेललाई प्रदेशमा आएर केन्द्रीय भूमिका गुम्ने भय, पार्टी इन्चार्ज र अर्...
ओलीका ‘अलराउन्डर’ विश्वासपात्र
कोरोना महामारीले खर्च घटाउन र प्रशासनलाई चुस्त राख्न सबक सिकाए पनि अनावश्यक खर्च कटौतीमा भ...