युरोपेली छायामा कोपा अमेरिका
अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा युरोपको बढ्दो दबदबा
विश्वको सबैभन्दा पुरानो फुटबल प्रतियोगिता हो, कोपा अमेरिका । १ सय ३ वर्षअघि अर्थात् सन् १९१६ बाट सुरु भएको प्रतियोगिताले १२ औँ संस्करण पूरा गरेपछि मात्रै फुटबलको महाकुम्भ विश्वकप सुरु भएको थियो । सन् १९७५ अघि दक्षिण अमेरिकी फुटबल च्याम्पियनसिपको नाममा आयोजना भएको प्रतियोगितामा १९९० पछि मात्रै उत्तर अमेरिका र एसियाबाट टिमहरूलाई आमन्त्रण गर्न थालिएको हो । सन् १९९३ पछि १० दक्षिण अमेरिकी टिम र दुई आमन्त्रित गरी १२ टोलीका सहभागिता हुन थाल्यो कोपा अमेरिकामा । आमन्त्रितको रूपमा सर्वाधिक कोपा अमेरिका खेल्ने टोली मेक्सिको हो । उसले १० संस्करणमा सहभागिता जनाइसकेको छ । संयुक्त राज्य अमेरिकाले ४ पटक, कोस्टारिकाले ५ पटक, जमैकाले २ पटक, जापान, हाइटी, पानामाले एक–एक पटक प्रतियोगितामा आमन्त्रित टोलीको रूपमा सहभागिता जनाइसकेका छन् ।
नेपालमा भने कोपाको लोकप्रियता दक्षिण अमेरिकी टोलीले लामो समय विश्व फुटबलमा देखाएको दबदबाको कारण हो । फुटबल हेर्ने प्रशंसकलाई कुन टोलीको खेल मनपर्छ भनेर सोध्यो भने ब्राजिल र अर्जेन्टिनाको नाम आइहाल्छ । तर, उत्कृष्ट फुटबल कहाँ खेलिन्छ भनेर सोधियो भने युरोपको नाम आउनेमा कुनै द्विविधा छैन । युरोपको व्यावसायिक फुटबलको विस्तार नेपालसम्म भइसकेको छ ।
हुन पनि पछिल्लो समय युरोपेली टोलीले विश्व फुटबलमा गरेको उम्दा प्रदर्शन प्रशंसायोग्य छ । युरोपेली टोलीले पछिल्ला ४ वटा विश्वकपको उपाधि उचालिसकेको छ । सन् २००२ अघि दक्षिण अमेरिकी टोलीले लगातार दुईपटक विश्वकप उचाल्न मात्रै सकेका थिएनन् तर बढी जित्नेमा उनीहरू नै थिए । तर, यसपटकको रुस विश्वकपमा त स्थिति कस्तोसम्म भयो भने सेमिफाइनल पुग्नै सबै चार टोली युरोपका थिए । क्वार्टरफाइनलमा स्थान बनाएका ८ मध्ये ६ टोली युरोपका थिए । अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा युरोपको बढ्दो प्रभाव यसले पनि देखाउँछ ।
सन् २०१० अघिसम्म युरोपबाहिर आयोजना भएको विश्वकप उचाल्ने युरोपेली टोली नै थिएनन् । पछि सन् २०१० मा दक्षिण अफ्रिकामा आयोजना भएको विश्वकप फुटबलको उपाधि स्पेनले र सन् २०१४ मा ब्राजिलमा भएको विश्वकप जर्मनीले जित्यो ।
समय सधैँ यस्तो थिएन । क्लब फुटबलमा युरोपको दबदबा रहे पनि अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा दक्षिण अमेरिकी टोलीको एकछत्र राज हुने गर्थ्यो । त्यसको एउटै उदाहरण ब्राजिल हो । सन् १९५८ देखि ७० सम्म आयोजना भएका ४ वटा विश्वकपमध्ये उसले ३ वटा आफ्नो पोल्टामा पार्यो । त्यस्तै सन् १९९४ देखि २००२ मा भएका ३ मध्ये विश्व फुटबलको २ वटा महाकुम्भको उपाधि ब्राजिलले जित्यो । त्यसबीचमा अर्को दक्षिण अमेरिकी टोली अर्जेन्टिनाले सन् १९७८ र १९८६ मा विश्वकप उचाल्यो ।
तर, अहिले समय बदलिएको छ । फुटबल खेल्ने तौरतरिका पनि बदलियो । त्यसको प्रभाव दक्षिण अमेरिकी टोलीको नतिजामा देखिन थालेको छ । सन् २०१४ को फाइनल अर्जेन्टिनाले खेले पनि पछिल्ला ४ संस्करणको विश्वकप फाइनलमध्ये ३ वटा युरोपेली डर्बी बन्न पुग्यो । हरेक चार वर्षमा ब्राजिली र अर्जेन्टिनी फुटबलको व्यापक चर्चा हुने गर्छ । यसपटक उनीहरूले केही जादु गर्लान् कि भन्ने आश पनि हुन्छ । तर, मैदानमा त्यस्तो केही हुँदैन । किन त ? दक्षिण अमेरिकी फुटबललाई के भयो ?
यसको अर्थ के होइन भने दक्षिण अमेरिकी फुटबल तहसनहस भइसक्यो । ब्राजिलले विश्वस्तरीय खेलाडी उत्पादन गर्न नसकेको पनि होइन । अर्जेन्टिनामा पनि युवा खेलाडीको उत्पादन भइरहेकै छ । तर, मुख्य कारक हो– भूमण्डलीकरण । फुटबल अहिले विश्वमै चर्चाको शिखरमा छ । यही चर्चाले व्यावसायिकतालाई जग हालेको छ र यहाँ पैसाको खोलो बग्न थालेको छ । त्यसको मुहान युरोप र युरोपेली क्लब हाँक्ने धनाढ्यहरू हुन् ।
त्यसो त स्वयं दक्षिण अमेरिकीहरू पनि सानै उमेरका फुटबल खेलाडीको युरोपेली क्लबप्रतिको मोहका कारण राष्ट्रिय टोलीको प्रदर्शन खस्केको विश्वास गर्छन् । राष्ट्रिय टोली र लिगमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्नेहरू पनि लामो समय त्यहीँ टिकिरहन सक्दैनन् । फलतः विभिन्न संरचनाका फुटबल खेलेर हुर्किएकाहरूबीच तालमेल मिलाउन कठिन हुन्छ किनकि युरोपेली र दक्षिण अमेरिकी फुटबल शैलीमा आकाश–जमिनको अन्तर छ ।
राष्ट्रिय टोलीमा अटाउने खेलाडीले एकै खाले लिग खेल्दाको परिणाम बुझ्न धेरै टाढा जानु पर्दैन । सन् २०१४ मा जर्मनीले विश्वकप उचाल्दा टोलीका अधिकांश सदस्य बुन्डेस लिगाका थिए । स्पेनले २०१० मा विश्वकप जित्दा टोलीमा अटाएका खेलाडी ला लिगा खेल्ने अधिक थिए । इटालीले २००६ मा विश्वकप जित्दा सिरी आ का खेलाडीको भर पर्नु परेको थियो । यो मामिलामा फ्रान्स अपवाद बन्यो ।
राष्ट्रिय टोलीका सदस्यको खेल्ने शैलीको एकरूपताले पार्ने प्रभाव दक्षिण अमेरिकी टोलीमा मात्रै सीमित छैन, नेदरल्यान्ड्सको टोली आयाक्स डच फुटबलमा उत्कृष्ट खेलाडी जन्माउने पावरहाउसको रूपमा पनि परिचित थियो । अहिले १९ वर्षमुनिका खेलाडीहरूले चाँडै क्लब परित्याग गर्न थालेका छन् । परिणाम नेदरल्यान्ड्स फुटबलका २ महत्त्वपूर्ण प्रतियोगितामा छनोट हुनै सकेन । खेलाडीले सानै उमेरमा राष्ट्रिय क्लब छाड्नु ठूलै समस्या हो । तर, त्यसको एउटै कारण हो– पैसा । फुटबलमा पैसा छ युरोपमा । त्यसैले दक्षिण अमेरिकी भूमिमा उत्पादन हुने उम्दा खेलाडीहरू आफ्नै माटोमा लामो समय टिक्दैनन् किनकि त्यहाँ पैसा छैन । र, फिफामा आबद्ध महादेशमध्ये दक्षिण अमेरिकी महादेश भ्रष्टाचारमा लिप्त छ । त्यसैले युवामा उसले लगानी बढाउन सकेको छैन ।
पछिल्लो विश्वकपमा ब्राजिल, उरुग्वे र अर्जेन्टिनाले मैदान उतारेका खेलाडीको उमेर अन्य टोलीभन्दा धेरै बढी थियो । दक्षिण अमेरिकी युवा टोलीले ठूला प्रतियोगिता नजितेको धेरै भइसक्यो । अर्जेन्टिनाले ११ वर्ष र २० वर्षमुनिको विश्वकप जितेको थियो । त्यतिबेला टोलीमा सर्गियो एग्युरो र एन्जेल डी मारिया सदस्य थिए । भन्नुको तात्पर्य– पछिल्लो पटक युवा विश्वकप जित्ने दक्षिण अमेरिकी टोलीका सदस्यहरू आफैँ सिनियर टोलीका लागि बूढा र थकित भइसकेका छन् ।
अर्कोतर्फ युरोपेली टोलीहरू युवालाई प्रोत्साहित गर्दै छन् । जर्मनीको युवा टोलीले पछिल्लो समय कन्फेडेरेसन कप जित्यो, युवा टोलीमा विश्वास गरेको इंग्ल्यान्ड पछिल्लो विश्वकपको सेमिफाइनलसम्म पुग्यो, बेल्जियमको टोलीमा पनि युवाको बाहुल्य छ भने विश्वकप विजेता फ्रान्सको टोलीका सदस्यहरू आफ्नो उत्कृष्ट समयमा पुग्न अझै बाँकी छ । कुनै समय थियो, जतिबेला विश्व फुटबललाई दक्षिण अमेरिकी र युरोपेलीबीचको घोडादौडको रूपमा परिभाषित गरिन्थ्यो । तर, अहिले यो दौडबाट एउटा घोडा गायब भए बराबर छ ।
खेल दक्षिण अमेरिकामा नजर युरोपमा
कोपा अमेरिका लियोनेल मेसी, हामेस रोड्रिग्वेज, एलेक्सिस सान्चेज, फिलिप काउटिन्होजस्ता खेलाडीको प्रदर्शनमा मस्त रहने मात्र होइन, केही नयाँ खेलाडीको उदयको पनि प्रतीक्षामा छ । त्यो भनेको उनीहरूलाई क्लबमा भित्र्याउन अब युरोपेली स्काउटहरू गर्ने तँछाडमछाड नै हो । क्वार्टर फाइनलसम्मका प्रदर्शनबाट नयाँ सिजन युरोप जान सक्ने पाँच खेलाडीमा छन्–
१ एभर्टन
(ग्रेमियो, ब्राजिल)
२३ सदस्यीय ब्राजिली टोलीमा युरोपेली फुटबल नखेल्ने ३ मध्येका एक खेलाडी हुन्, एभर्टन । विश्वकपमा राम्रो प्रदर्शन गर्न नसके पनि २९ वर्षीय विंगरले ग्रेमियोबाट १२ खेलमा ६ गोल गरिसकेका छन् । त्यसैको आधारमा उनी कोपाका लागि राष्ट्रिय टोलीमा छनोट भए ।
२ जोसेफ मार्टिनेज
(एट्लान्टा युनाइटेड, भेनेजुएला)
फुटबल प्रशंसकबीच २६ वर्षीय मार्टिनेज पेनाल्टी प्रहार गर्ने अद्भुत कलाका कारण परिचित छन् । सन् २०१८ मा एट्लान्टालाई अमेरिकाको मेजर लिग सकरको विजेता बनाएका यिनले ३९ खेलमा ३५ गोल गरेका थिए । उनले गोल्डन बुट मात्र होइन, मोस्ट भ्यालुएवल प्लेयरको अवार्ड पनि जिते ।
३ एक्सिक्वेल पालासियो
(रिभर प्लेट, अर्जेन्टिना )
सन् २०१८ मै स्पेनी क्लब रियाल मड्रिडको नजरमा परेका पालासियो आर्सनल जाने हल्ला पनि चलेको थियो । जारी प्रतियोगितामा अर्जेन्टिनाबाट राम्रो प्रदर्शन गरे उनी लामो समय
गृहमैदानको लिगमा रहने छैनन् ।
४ नाहितान नान्डेज
(बोका जुनियर्स, उरुग्वे)
अर्जेन्टिनाको बोका जुनियर्सबाट खेल्ने उरुग्वेका मिडफिल्डर नान्डेजले सन् २०१५ मा राष्ट्रिय टोलीबाट डेब्यु गरेयता २२ क्याप जितिसकेका छन् । बोका जुनियर्सलाई सन् २०१७/०१८ मा टाइटल जिताएका यिनले सन् २०१८ को विश्वकपमा उरुग्वेबाट सबै खेलमा सहभागिता जनाएका थिए ।
५ सेन्टियागो अर्जामेन्डिया
(सेरो पोर्तेनो, पाराग्वे)
२१ वर्षीय फूलप्याक अर्जामेन्डिया ओभरल्यापमा गएर खेल्न पनि माहिर छन् । सेट पिस गर्ने अद्वितीय कलाका कारण सेरो पोर्तेनोका भरपर्दा खेलाडीका रूपमा उनको दर्ज हुन्छ । गत मार्चमा राष्ट्रिय टोलीबाट डेब्यु गरेका यिनी यसै सिजन युरोपको ढोका उघार्ने प्रयासमा छन् ।
नेपाली दर्शकले हेर्न पाएनन् कोपा अमेरिका
कोपाको ज्वरोले यसपटक नेपाली दर्शकलाई छोएन । नेपाली केबल टिभीले प्रसारण गर्न नसक्दा यसपालि कोपा अमेरिका फुटबलका नेपाली प्रशंसकले सहजै प्रतियोगिता हेर्न पाएनन् । विश्वकप र च्याम्पियन्स लिगपछि नेपालमा सर्वाधिक रुचाइने खेल कोपा अमेरिका हो ।
गत मे ३० देखि आगामी जुलाइ १४ सम्मको किक्रेट प्रतियोगिता आईसीसी विश्वकपको मारमा पर्यो, कोपा अमेरिका फुटबल । कुनै पनि भारतीय टिभी च्यानलले कोपा अमेरिका प्रसारण गरेनन् । विगतका संस्करणमा नेपाली दर्शकले भारतीय च्यानलबाट यो प्रतियोगिता हेर्थे । सहज र कम खर्चमा भारतीय मिडियाबाट प्रसारण अधिकार ल्याउँदै आएका नेपाली केबल टिभीले सीधै ल्याउन ठूलो लगानी गर्नुपर्ने भएपछि कोपा अमेरिका प्रसारण गरेनन् । जुन १४ बाट सुरु भएको विश्वकै पुरानो कोपा अमेरिका फुटबलमा यसपटक दुई एसियाली मुलुक सहभागी छन्, जापान र कतार ।
जापानले दोस्रोपटक प्रतियोगितामा सहभागिता जनाएको हो भने कतार पहिलोपटक सहभागी हुँदै छ । नेपाली फुटबलप्रेमी इन्टरनेटको माध्यमबाट कोपा अमेरिका फुटबल हेर्न बाध्य छन् । आगामी वर्ष अर्जेन्टिना र कोलम्बियामा संयुक्त रूपमा हुने कोपा अमेरिकाको ४७ औँ संस्करणलाई नेपाली केबल टिभीले सीधै नेपाली च्यानलबाट प्रसारणको प्रयास गर्ने बताएका छन् । तर लगानी र पहुँचका हिसाबले नेपाली केवलबाट सीधै प्रसारण गर्न त्यति सहज भने छैन ।
सम्बन्धित
कोभिड १९ पछि नेपाली खेलकुदलाई पुरानै लयमा फर्काउने चुनौती ...
खेलकुदमा वर्ष ०७६ लाई फर्केर हेर्दा
१ सय २४ वर्षभन्दा लामो इतिहास बोकेको आधुनिक ओलम्पिकमा प्रतियोगिता स्थगित भएको यो दोस्रो घट...
कोरोना संक्रमणको असरले खेल गतिविधिमा कस्तो असर ?
दुई महान् पिताका पुत्रहरू पनि फुटबलप्रति उति नै रुचि राख्ने भएका छन् । रोनाल्डोका छोरा क्र...
रोनाल्डोका छोराका आदर्श मेसी, मेसीका छोरा रोनाल्डोका प्रशंसक
नेपालको थाइल्यान्ड यात्रा नमीठो सम्झना...
एसिया कप खेल्ने सपनामा यसरी लाग्यो तगारो
एक महिना महत्त्वपूर्ण प्रतियोगिता खेल्न नसक्ने स्थितिमा नेपाल ...
महिला भलिबलका तीन हस्ती नै चोटग्रस्त
आर्मीको खेल साँच्चै नै उम्दा थियो, यो सिजनको लिगमा । डिफेन्स र गोलरक्षणमा निकै बलियो । आर्...