(पुस्तक समीक्षा) समृद्धिको सन्देश
उपन्यासले उद्देश्यगत दृष्टिले समृद्धिको राजमार्ग उत्खननको सन्देश बोकेको छ ।
राजनीतिक पूर्वाग्रहरहितता, सम्पन्न वर्गको कर्तव्यनिष्ठता र विपन्नको आशावादी लगनशीलता तथा सबै वर्ग र पक्षको मेलमिलापसहितको सौहार्दपूर्ण सहभागितामा युवा जुटेर कर्तव्यपथमा लागे समाज रुपान्तरणसहित मुलुकको विकास सम्भव रहेको सन्देश दिनु नै तिलस्मीको मूल उद्देश्य छ । उपन्यासले उद्देश्यगत दृष्टिले समृद्धिको राजमार्ग उत्खननको सन्देश बोकेको छ । उपन्यासमा पुरातन नभई अधुनातन चमत्कारपूर्ण कथा छ । युवाहरुको सकारात्मक चिन्तन र सक्रियताबाटै समाजले परिवर्तनको रुप धारण गर्न सक्छ भन्ने विषयलाई यसको कथानकले संवहन गरेको छ । मूलत: समाजको रुपान्तरणका माध्यमबाट मात्र राष्ट्र विकासको सम्भावना छ भन्ने परिकल्पनामा केन्द्रित छ, उपन्यास । दुई नायक छन्– विराज र धनराज । विराज सम्पन्न सहरिया र धनराज विपन्न गाउँले । यी दुवै बालसखा हुन् । मीतको साइनो पाएका विराज र धनराज पछि साँच्चिकै मीत बन्छन् । दुई नायिका छन्– जुनिका र उर्वशी । विराज र धनराजको विकास अभियानमा यी दुवै युवतीको सहकार्य भूमिका उल्लेखनीय छ ।
उपन्यासमा बालमनोविज्ञान, सन्तानप्रतिको मोह र विधुरको मनोविज्ञान छ । धनी र गरिबबीचको जीवनशैलीको असमानता प्रतिविम्बित छ । सम्पन्नको विपन्नप्रतिको नकारात्मक दृष्टिकोण तथा विपन्नको सम्पन्नप्रति अविश्वास छ । कतै गरिबी र पारिवारिक समस्याबाट आत्महत्या गर्नु परेका, कतै अपहरणका घटना छन् । यसरी नै सन्तानप्रतिको मोह छ । प्रेमप्रसंग, विपरीत लिंगी आकर्षण, वासनात्मक भावना, यौनप्रसंग आदि छन् । कृषि उत्पादनमा हस्तक्षेप गर्ने बिचौलिया तथा भूमाफियाको चर्चा छ । पश्चिमा मान्यता र सभ्यताका झलक छन् । हाम्रो समाजमा विद्यमान विकृति, विसंगति र विद्रूपताका दाग छन् । अँध्यारो र उज्यालो जीवनका प्रतिविम्ब छन् । बेरोजगारीले उत्पन्न वैदेशिक रोजगारीप्रतिको मोह छ । खेलाडीसमेत आर्थिक कारणले विदेश पलायन भइरहेका प्रसंगको चर्चा पनि छ । डिभी परेर अमेरिका पुगेकाहरु भेटिन्छन् । अस्ट्रेलिया गएकाहरुको चर्चा छ । रोजगारीका सिलसिलामा साउदी अरब, मलेसियाजस्ता मुलुकमा जान बाध्यहरुको व्यथामय कथा पनि यसमा छ । बाल मजदुरका पीडा सुनिन्छ । पुलमुनिको छाप्रोमा बस्ने कुलतमा फसेका दाप्चे, सन्केलगायत दुव्र्यसनमा लागेका बालक, किशोर र युवकको जमातसँग जम्काभेट हुन्छ । तिनका क्रियाकलापको अवलोकन गर्न सकिन्छ । राजनीतिक दल तथा नेताहरुका संरक्षणमा रहेका गुन्डा नाइकेहरुको गतिविधि देख्न पाइन्छ । विकास निर्माणका काममा दलीय स्वार्थका कारण हुने अवरोध र त्यसबाट पर्ने असरका प्रतिविम्ब यहीँ छन् ।
मूलभूत रुपमा युवा चेतना, उत्साह र क्रियाशीलताका उपलब्धिमा यस उपन्यासको अस्तित्व रहेको छ । आधुनिकतासँग सम्बन्धित यथार्थ, आदर्श जीवनको निरुपण र समाजको वस्तुगत ढंगले व्याख्या गरिएको यो उपन्यास निकै रोचक र कौतूहलपूर्ण छ । वर्तमान नेपाललाई सटिक चित्रण गरिएको उपन्यासमा नेपाली जनजीवनका चित्र तथा नेपाली संस्कृति र परम्पराका झलक भेटिन्छन् । मूलत: यो सुख, शान्ति र समृद्धिको पक्षमा केन्द्रित उपन्यास हो । नेपाल विकासको गतिमा अगाडि बढ्न नसक्नुका कारण यसमा छन् । रोजगारीका लागि विदेश पलायन भएका वा हुन बाध्य युवाले मात्रै नभई राजनेता तथा सचेत कार्यकर्ताले पढेर बुझ्नु जरुरी छ, यसको मर्म । यसमा प्रगतिशील चिन्तन छ । विकास भाषण र नाराले मात्र हुन सक्दैन, यसका लागि लक्ष्य, दृष्टिकोण र क्रियाशीलता चाहिन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्ने उद्देश्यमा संकेन्द्रित यस उपन्यासमा समस्या छन् । यसमा समस्याका रुपमा समृद्ध नेपालको निर्माण कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने मुद्दा उठान गरिएको छ र समाधानको बाटो पनि देखाइएको छ ।
देशप्रेमको भावना सबल रुपमा मुखरित भएको यस उपन्यासको विषयका आधारमा उपन्यासकारले युवालाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्ने र स्वदेशमै बसेर समाजको सुधार, प्रगति र रुपान्तरणका लागि प्रतिबद्ध भएर लाग्न अभिप्रेरित गर्ने उद्देश्य राखेका छन् । समाजको विकासका लागि पुरुष र नारी दुवैको समान भूमिका रहने प्रमाण दिइएको छ । स्वदेशमै बसेर काम गर्ने हजारौँ विराज र धनराजजस्ता कर्मवादी युवाको खाँचो छ, जुनिका र उर्वशीजस्ता सहयोगी युवतीको आवश्यकता छ, समृद्ध नेपाल निर्माणका लागि । यही समयको मागलाई सार्थक बनाउने सोचको उपजका रुपमा कल्पित कथानकको भण्डार हो, तिलस्मी । पूर्वी नेपालमा प्रयोग हुने नेपाली भाषाको प्रभाव रहेको यस उपन्यासको भाषाशैली सरल छ । वर्णविन्यासगत त्रुटि भने प्रशस्त भेटिन्छन् ।
पुस्तक : तिलस्मी | उपन्यासकार : डीआर | प्रकाशक : शिखा बुक्स | पृष्ठ : ३३४ | मूल्य : ३९५ रुपैयाँ
सम्बन्धित
भोको बिहान बोकेर, सँधै सँधै उदाइरहने, मेरा हत्केलाका ठेलाहरू हेर, लेख्न सक्छौ तिमी, मेरा अ...
पोस्टमार्टम स्थलबाट सूर्यबहादुर तामाङको आग्रह
जुत्ताको तलुवामुनि, सदियौँदेखि कुल्चिएका छौ तिमीले - मेरो अस्तित्व । (कविता)...
म निसास्सिइरहेको छु
मैले तिमीलाई गाउँ गाउँ अनि दलित, गरिबका बस्ती बस्तीमा आउ भनेको थिएँ । तर तिमी त सहर-बजारका...
गणतन्त्र
गाउँभरि युवाहरूको अभावमा खेत बाँझो देख्न नसकी, घरका हल गोरुसँगै, आफ्नो पनि हत्या गर्ने वृद...
एक बौद्धिकलाई प्रश्न
मेरो अन्त्यको अर्थहीन विलम्बबीच म सोचमग्न छु- अविलम्ब जागृत हुनुपर्ने मानिस कहाँ छ ? (कवित...
सृष्टिमा अन्तिम सेतो जिराफ
सत्तालाई सबैभन्दा बढी झोँक चल्छ, जब चिच्चाउन थाल्छ कोही नाङ्गो मानिस... ...