तर्साउने बाटो

नेपाल–चीन जोड्ने तातोपानी नाका कहिले खुल्छ ? काठमाडौँबाट त्यतातिर प्रस्थान गर्दा कुहिरोको अनुमानको विषय मात्रै थियो । उत्तरी छिमेकी देशलाई सडकमार्गले जोड्ने पहिलो नाकाको भविष्यबारे रिपोर्टिङका लागि वैशाखको पहिलो साता सहकर्मी रवि मानन्धरसहित त्यता प्रस्थान गर्‍यौँ ।

बासको बन्दोवस्त काठमाडौँबाट गरिएकाले अलमलिँदै गयौँ । तर, दोलालघाट पुग्दा–नपुग्दै साँझ ढलिहाल्यो । एक मनले त त्यतै बाटोमा बसौँ कि भन्ने सोच्यौँ तर तातोपानीमै बास बुक गरिसकेकाले अगाडि बढ्यौँ । ठाउँठाउँमा पहिरो खसेर सडक बिग्रिएको रहेछ । पहिरोका सेताम्मे धर्सा वारिपारि अलिअलि देखिएका थिए, त्यही पनि अब देखिन छाडे ।

अचम्म के भने, लगभग साँझको ७ बजेपछि एउटै गाडी ओहोरदोहोर गरेको भेटिएन । यत्तिकैमा पहाडै पल्टिएर ओइरिएको जुरे पहिरो आयो । धुलाम्मे रहेछ बाटो । जता हेर्‍यो, उतै धूलो मात्रै देखिन्थ्यो । अगाडि जाने बाटो खुट्याउनै मुस्किल पर्‍यो । त्यसमाथि मोटरसाइकलले दुई जनालाई तान्नै सकेन ।

बाह्रबिसे पुग्दा ८ बजिसकेको थियो । बजार सुनसान थियो । यहाँदेखि माथि लागेपछि सामान्य अवस्थामै बाटो खतरनाक थियो । अलि अगाडि बढेपछि होटलमा फोन गर्‍यौँ । फोन मरिगए लागेन । ठाउँठाउँमा बाटो डाइभर्सन गरिएको रहेछ । घरी खोलामा ठोक्किन खोज्थ्यौँ त घरी भीरतिर पुग्थ्यौँ । भोकसमेत लाग्न थालिसकेको थियो ।

बल्लबल्ल लागेको एउटा फोन उठेन, अर्को लाग्दै लागेन । “खानाचाहिँ पाइयो भने कतै घुस्रेर रात काट्नुपर्ला,” सहकर्मी मानन्धर मलाई घरीघरी ढुक्क पारिरहेका थिए । त्रासकै बीच हामी तातोपानीनजिकैको लार्चा पुग्यौँ । त्यहाँ पुग्दा रातीको साढे ९ बजिसकेको थियो । यति राती निर्जन बाटोमा दुई जना मात्रै आएकामा मानिसले आश्चर्य माने । बेलुका भएपछि बाह्रबिसेमाथि ढुंगा खस्ने उच्च खतरा हुँदोरहेछ । यो कुरा सुन्दा मुटु बेजोडले ढुकढुक गरिरहेको थियो ।

चेत नै खुइलिएपछि

बागबजारको एउटा चिया पसलमा थिएँ । उनलाई पनि चिया पिउने अफर गरेँ । तर, उनी बटारिए । कारण थियो, उपभोक्ताको हक हितका पक्षमा खुलेका संस्थाका क्रियाकलाप बेलगाम बन्दा कसरी ती बदनामीको बाटोमा छन् भन्ने मैले लेखेको समाचार । उनले भने, “तपाईंले मलाई खुइलाइदिनुभयो ।”

कसैलाई खुइलाउने र कसैलाई हिरो बनाउने आशयले होइन, तथ्यगत घटनाक्रमले उपभोक्ताकर्मीको प्रवृत्तिलाई उजागर मात्र गरेको भनेर मैले उनलाई आश्वस्त पार्न खोजेँ । साथै, निराधार कुरा छापेको भए सम्बन्धित निकायमा उजुरबाजुर गर्न आग्रह गरेँ । (हुन त उनी आफैँ ख्यातिप्राप्त वकिल हुन्) । ‘बदनाम उपभोक्तावादी’ भन्ने शीर्षकले आफूहरूको हुर्मत लिएको उनको जिकिर थियो । केही समय वादविवाद गरेपछि उनले पछि छलफल गरौँला भन्दै बिदा लिए ।

भोलिपल्ट बिहान फेरि उनले टेलिफोन गरेर व्यंग्य गरे, “बस्नेतजी † अब हामी उपभोक्तावादीहरूले आफ्नो साँचो तपाईंलाई बुझाउने निर्णय गरेका छौँ । बदनामहरूले साँचो बोक्नु ठीक होइन रहेछ । अदालतमा बहस पनि तपाईं नै गर्नूस् ।” “मेरो काम अदालतमा पैरवी गर्ने होइन । त्यो कुराको घोषणा गर्नूस्, म फेरि समाचार लेखौँला नि सर,” मैले यति भनेर सधन्यवाद फोन राखिदिएँ ।

रिसले भुनभुनिएका यी उपभोक्ता अधिकारकर्मी यसबीचमा अन्य केही उपभोक्तावादी संस्थाका प्रतिनिधिलाई समेत पत्रकारलाई यस्ता सूचना किन दिएको भन्दै मुर्मुरिएछन् । तर, उनले उपभोक्तावादी संस्थाभित्र झाँगिरहेको विकृतिबारे भने चुइँक्क बोलेनन् । बरू, विकृति बाहिरिएर आफूहरू खुइलिएको अनुभव मात्रै गरे उनले । यसको दुई महिनापछि अर्का एक जना उपभोक्तावादी संस्थाका केन्द्रीय सदस्य व्यापारीसँग बार्गेनिङ गर्दा रकमसहित प्रहरीको पञ्जामा परे । गलत क्रियाकलापलाई छोप्न खोज्ने ती उपभोक्ताकर्मीमा अहिले पनि आफूहरू खुइलिएको अनुभव नै गरिरहेछन् कि सुधार गर्नुपर्ने चेत फिरिसक्यो ?

जुस पियाउनेको खोजी

वैशाखको मध्यतिर तत्कालीन नेकपा (माओवादी)को नयाँ बानेश्वर थापागाउँस्थित कार्यालयमा टाइसुट लगाएका एक जना व्यक्ति झुल्किए । उनी एउटा नौलो प्रस्ताव लिएर त्यहाँ आएका थिए, जुस पिलाइदिने मानिसको खोजी ।

उनका दाजु निलम्बित सभासद् सञ्जयकुमार साह ‘टकला’ आफूलाई झूटो आरोपमा प्रहरीले फसाएको भन्दै झन्डै एक महिनादेखि आमरण अनशनमा बसेका रहेछन् । जनकपुर बम काण्डका मुख्य योजनाकार ठानिएका साह संलग्न अपराधका घटना एकपछि अर्को खुल्दै गएपछि अनशनमा बसेका थिए, गत वैशाखमा ।

आवेगमा आएर साह अनशन त बसेछन् तर आपत् परेछ उनका भाइलाई । त्यही भएर ती मानिस आफ्नो दाजुको अनशन तोडाइदिने ‘फेस सेभिङ’ व्यक्तिको खोजीमा भौतारिँदै नेताहरूको दैलोमा पुगेका रहेछन् । जसलाई भने पनि कसैले वास्ता नगरेपछि दाजुको ज्यानै जान सक्ने भन्दै उनले त्यहाँ लामो विलौना गरे ।

२१ चैतदेखि प्रहरी हिरासतमै अनशन बसेका थिए, साह । तर, उनको स्वर सरकार, नागरिक अगुवा, मिडिया कसैले सुनेन । के भनेर अनशन तोड्ने भनेर आपत् परेछ । त्यसपछि चिकित्सक समेत रहेका उनका भाइ काठमाडौँमा नेताहरूका घरघर पुगेर खोज्न थाले, जुस पिलाएर अनशन तोडाइदिने मानिसको । उनले तराईका नेता मातृका यादवदेखि प्रभु साह, गृहमन्त्री शक्तिबहादुर बस्नेतसम्मलाई हारगुहार गरे । तर, अपराधमा डामिएका उनलाई जुस खुवाउन कोही राजी भएनन् ।

साहको अनशन यतिबेलासम्म करिब एक महिना भइसकेको थियो । अन्तत: तराईबासी सबै नेताको सल्लाहमा वातावरणमन्त्री विसेन्द्र पासवानले साहको मागबारे केही नबोल्ने सर्तसहित जुस खुवाएर साहको ज्यान बचाइदिएछन् । एक महिनापछि २१ वैशाखमा साह अनशनको जालोबाट फुत्किएछन् । जायज/नाजायज माग राखेर अनशन बस्ने विकृत मानसिकताले ज्यानै जोखिममा पार्दो रहेछ भन्ने साहको हर्कतबाट सिक्ने कि ?