कहिले बच्चाजस्तो, कहिले लोग्ने मान्छेजस्तो त कहिले दरिलो पहाडजस्ती मेरी मुवा । बुबाको कर्तव्य पनि मुवाले नै निर्वाह गर्नु परेकाले होला, उहाँमा एक हिसाबको मर्दानापन पनि थियो । त्यसैले न बिराउने, नडराउने खाले हुनुहुन्थ्यो ।

म १४–१५ वर्षकी थिएँ हुँला, जब बर्दियाको हाम्रो गाउँ डकैतीको डरले थुर–थुर थियो । तर डाँकाहरू असफल भएरै फर्किएका थिए । त्यो रात सम्झेर आज पनि आङ सिरिंग हुन्छ ।

सीमावर्ती गाउँमा डाँका लाग्छ भनेको सुनेकी थिएँ । एक दिन ठूलो दाइ गुलरिया गएका बेला, झमक्क साँझ परेपछि पूर्वतिरको ओरई खोला (गाउँ सीमा) को जंगलपारिबाट धेरै टर्चलाइट बाल्दै, निभाउँदै गरेर मान्छेहरू आइरहेको खबर चौकीदारले मुवाकहाँँ ल्याए । उनले आत्तिएको स्वरमा खोलातिरबाट डाँकाहरू हाम्रै गाउँतर्फ आइरहेको एकै सासमा सुनाए । चौकीदार त्यत्तिकै डराएका होलान् भनेर मुवालाई पत्यार लागेन ।

यसैबीच हाम्रा कोठारी (म्यानेजर) पनि आत्तिँदै आइपुगे र भने, ‘होइन, डाँकैजस्ता छन्, बत्ती बाल्दै, निभाउँदै आइरहेका छन्, आँगनबाटै देखिइरहेको छ ।’ त्यसपछि हामीले पनि भान्साघरबाट बाहिर निस्केर हेर्‍यौँ । नभन्दै खोलापारिबाट टर्चलाइटको उज्यालो हाम्रै गाउँतिर आइरहेको थियो ।

अबचाहिँ मुवा पनि आत्तिनुभयो र कोठारीलाई भन्नुभयो, ‘दीपक (जेठो छोरा) छैन, बुहारी र केटाकेटीहरूलाई यहाँ लिएर आऊ ।’ अनि, चौकीदारलाई छिमेकका केही जवान र बलिया केटाहरूलाई पठाउन एवं गाउँभरिका घरमा पुगेर खबरदारी गर्न अह्राउनुभयो । अर्थात्, हामीकहाँ केटाकेटीदेखि नै बसेकालाई ‘माथिबाट बन्दुक लिएर आऊ’ भन्नुभयो । उसले माथिबाट बाह्रबोर बन्दुक ल्यायो । अग्लो मेचमा बस्नुभएकी मुवाले त्यो बन्दुक हातमा लिनुभयो ।

यत्तिकैमा भाउजूहरू पनि आत्तिँदै आउनुभयो । टर्चको उज्यालो झन्झन् नजिकिँदै थियो । ठूली भाउजू, केटाकेटी र काम गर्ने सबै रुन थाले । मलाई याद छ, सानी भाउजू रुनु भएन तर आत्तिनुभएको थियो । मुवाले निर्देश गर्नुभयो, ‘बुहारी तिमी नन्द र केटाकेटीहरूलाई लिएर माथि जाऊ, डाँकाहरू ओरईपारिको जंगल नजिकै आइसकेजस्तो छ । म यहीँ बसेर हेर्छु ।’ भाउजूहरू माथि उक्लिनुभयो । मलाई चाहिँ मुवाको माया लाग्यो, माथि गइनँ । यहीबीचमा गाउँका युवाहरू लाठा र टर्च लाइटले सुसज्जित भएर आइपुगे । उता डाँकाहरू पनि खोलापारि जंगलमा आइसकेका थिए, सायद ।

गाउँ छिर्ने तीन वटा बाटा र दुई चोकमा मुवाले तिनलाई समूह बनाएर तैनाथ गराउनुभयो । उनीहरूलाई ‘खबरदार–होसियार’ भन्दै ओहोरदोहोर गरिरहनु भयो । र, चार जनालाई भने आफूसँगै रहन भन्नुभयो । बाँकीलाई ओरई खोलावारि गाउँ छिर्ने बाटोमा खटाउनुभयो । त्यसपछि मुवाको नजर ममाथि गयो । मलाई हप्काउँदै माथि पठाउनुभयो । म माथि त गएँ तर मुवालाई तल छाड्न मनले मानेन र ढोकामा लुकेर हेरिरहेँ । मेरो मुटुुको धड्कन असामान्य भयो । अब मेरो मुवालाई डाँकाले मार्छन् भन्ने डरले सतायो । मनमा आयो– दादा पनि छैन...अब के हुन्छ ?

रातीको ९ बजिसक्यो । यतिबेलासम्म अरू लोग्ने मानिसहरू पनि आइपुगे । तीमध्येका धेरैलाई ओरई खोलाको किनारतिरै पठाउनुभयो, मुवाले । चौकीदारको ‘होसियार रहो’ र गाउँको सुरक्षामा खटिएका युवाहरूको एकोहोरो आवाजले रातीको चकमन्नतालाई चिरिरहेको थियो । उता, खोला–किनारसम्म टर्चको उज्यालो आइपुग्यो, एकाएक मेरो मुटुले धड्किन नै बिर्सेजस्तो गर्‍यो ।

उज्यालो धेरै बेरसम्म त्यहीँ रोकियो अनि सबै बत्ती एकैपल्ट निभ्यो । अन्धकार भयो, अँधेरी रातमा नै डाँकुहरूले हमला गर्छन् रे । ला...अब तिनीहरू अँध्यारोमा लुक्दै कतातिरबाट आउने हुन् भन्ने डर पस्यो, सबैमा । त्यसपछि त मुवाले खोला–किनारमा झन धेरै चहलपहल बढाउन र उज्यालो पार्न लगाउनुभयो । धेरै ठाउँमा आगो बालेर केटाहरू ठूल्ठूलो स्वरमा कराउन थाले ।

रातको ११ बज्यो । गाउँमा पनि उज्यालो नै छ । चोकचोकमा काठ बालेका छन् । कसैका हातमा वनकस (बाबियो) को उज्यालो छ । कसैको हातमा टर्चको त कसैले राँको बोकेका छन् । अब एकाएक फेरि ओरईपारि उज्यालो भयो । मुटुले ढ्यांग्रो ठोक्यो । तर ईश्वरको कृपाले त्यो उज्यालो दक्षिणतिर मोडियो, हाम्रोतिर आएन ।

बल्ल सास आयो ।

भोलिपल्ट खबर आयो, खोलापारिको गाउँको एउटा घरमा पसेर गरगहना, पैसा लुटेर लगेछन् । ‘आउन त दीपक राजाकै गाउँ लुट्न आएका हौँ’ पनि भनेछन्, लुटेराहरूले । तर हाम्रो गाउँका मानिस धेरै सचेत र जागरुक भएकाले छिर्न आँट नगरेका रहेछन् । त्यस राती डाँकाहरू हाम्रो गाउँ पस्न नसक्नुको मूल कारण नै मेरि मुवा हुनुहुँदो रहेछ । डाँकाहरू आउँदै गरेको खबर पाउनेबित्तिकै उहाँले जसरी रणनीति बनाउनुभो, युवालगायत गाउँलेलाई परिचालित गर्नुभयो, त्यही कारण नै डाँकाहरूले ओरई खोला तर्ने आँट गरेनन् ।

त्यो घटना अहिले सम्भँmदा अनौठो लाग्छ, हिन्दी सिनेमाजस्तो ।

आजभन्दा ४० वर्षअघिको समय र कक्षा ८ सम्मको पढाइ । १३ वर्षमा बिहे र १४ वर्षको उमेरमा पहिलो सन्तान जन्माएकी मेरी मुवा वास्तवमै कति दृढ र सामथ्र्यवान महिला हुनुहुँदो रहेछ भनेर बयान गर्न यही घटना नै काफी छ ।

दलिनमा झुन्डिएको पेट्रोम्याक्सको उज्यालोमा मुवाको त्यस रातको रूप आज पनि प्रस्ट सम्झना छ, मलाई । अग्लो मेच, छेउमा गोली लोड भएको बाह्रबोर बन्दुक अनि अनुहारमा कठोरता र दृढ निश्चयीपन देखिन्थ्यो, मुवामा ।

महिला शक्तिको स्वरूप देखिने यस्ता समस्त मुवाहरूमा नमन !