मान्म (कालीकोट) ।। नेपालको सबैभन्दा ठूलो रारा ताल घुम्न बुटवलबाट आएका निर्मल केसीलाई मोटरसाइकलमा मान्म (कालीकोट) आइपुग्न दुई दिन लाग्यो । बुटवल–कोहलपुर २ सय २० किमि, कोहलपुर–सुर्खेत ५८ किमि र सुर्खेत–मान्म १ सय ५१ किमि छिचोलेर आइपुगेको ६ जनाको उनको समूहले रारा पुग्न अझै करिब १ सय ५० किमि मोटरसाइकल कुदाउनु छ । र, समयको हिसाबले यो लगभग एक दिन हो । 

कर्णाली राजमार्ग हुँदै रारा जाने आन्तरिक पर्यटकको संख्यामा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । विगतमा कर्णाली राजमार्ग भएर रारा जाने आगन्तुक फाट्टफुट्ट देखिने गरेकामा अचेल दैनिक औसत ५० जना आउने गरेको ट्र्राफिक प्रहरी कार्यालय मान्मको रेकर्डले बताउँछ । दिनहुँ कम्तीमा ३० जनादेखि बढीमा डेढ सय जनासम्म आगन्तुक राराका लागि आइरहेका छन् । 

मान्मस्थित ग्लोबल होटलका सञ्चालक दिनेश शाहीका भनाइमा फागुन लागेपछि आन्तरिक पर्यटक ह्वात्तै बढेका छन् । पोहोर वैशाख लागेपछि मात्र केही युवा आएका थिए भने अहिले फागुनमै आउन थालिसके । शाही भन्छन्, “विराटनगर, बुटवल, नेपालगन्ज, धनगढी, हेटौँडा, बुटवल, पोखरा, चितवनलगायतका पाहुनाले १५ वैशाखसम्म मान्मका धेरैजसो होटल बुक गरिसकेका छन् ।”

मान्म, सुर्खेत–जुम्ला कर्णाली राजमार्ग (२ सय ३३ किमि)को त्यो विन्दु हो, जो सुर्खेतबाट रारा पुग्नका लागि आधाआधीजति हो । कालीकोटको सदरमुकाम मान्मबाट नाग्मसम्मको ५० किमि कर्णाली राजमार्गमा कुदेपछि त्यसलाई छाडेर नाग्म–रारा ८३ किमि कच्ची सडकको यात्रा गर्नुपर्छ । यो सडक, जसलाई नाग्म–गमगढी (मुगु सदरमुकाम) सडक खण्ड भनेर चिनिन्छ, को कुल दूरी ९४ किमि हो । अर्थात् ताल्चा, जहाँ विमानस्थल पनि छ, बाट गमगढीको दूरी १२ किमि छ । ताल्चाबाट एक घन्टा पैदल हिँडेपछि समुद्र सतहबाट तीन हजार मिटर अग्लोमा रहेको रारा ताल पुगिन्छ ।

दुई वर्षअघि सेनाले ट्रयाक खोलेको नाग्म–रारा सडक खण्डबारे आगन्तुकहरूमा एक खालको कौतूहल भेटिन्छ । कोही यो खण्ड सजिलो त कोही निकै अप्ठ्यारो भएको अपेक्षा गर्छन् । कोही भने त्यो रोमाञ्चक हुने ठान्छन् । जस्तो : रारा जान धरानबाट आएका राजकुमार कार्कीले सुनेका रहेछन्, “सडक त राम्रै छ रे !” 

एक दशकअघि सञ्चालनमा आएको ताल्चा विमानस्थलले रारा पुग्न केही सहज बनाए पनि सबैका लागि सहज पहुँचको ढोका भने नाग्म–गमगढी सडकले खोलिदिएको हो । सडक नहुँदासम्म कर्मचारी, केही अनुसन्धानकर्ता र एक–दुई विदेशी पर्यटकबाहेक अरू भेटाउन मुस्किल पथ्र्यो । अचेल त्यस्तो छैन । स्कुल–कलेज पढ्ने विद्यार्थीदेखि देशैभरिका घुमफिर गर्न रूचाउनेहरू रारा आइरहेका छन् । अझ, रारा वरिपरि विभिन्न प्रजातिका फूल फुल्ने र चिसो पनि हटिसकेकाले रारा जाने यो उपयुक्त मौसम भएको कर्णाली पर्यटन विकास समितिका सदस्य मर्मजंग बम बताउँछन् । 

कर्णाली राजमार्ग हुँदै रारा जाने पर्यटकले सुर्खेतबाट उकालो चढेपछि दैलेखको गुराँसेको चिसोमा ताजा खाना खान पाउँछन् । गुराँसेको एक घन्टा ओरालोपछि तल्लो डुंगेश्वर झरेर कर्णाली नदीको तीरैतीर बहुप्रतीक्षित माथिल्लो कर्णाली जलविद्युत् आयोजनास्थल अवलोकन गर्न सकिन्छ । त्यहाँबाट एक घन्टामा कालीकोटको सेरीघाट पुग्न सकिन्छ, जहाँ तिला जलविद्युत् आयोजनाको सुरुङ खनेको ठाउँ भेटिन्छ । आधा घन्टापछि कालीकोटको सदरमुकाम मान्म बजार पुगिन्छ । मान्मबाट एक घन्टामा पिली पुगिन्छ । ०६२ मा माओवादी आक्रमणमा ठूलो क्षति बेहोरेको पिलीमा अहिले स्थानीयले पर्यटकलाई लक्षित गरेर होमस्टे पनि सुरु गरेका छन् । पिलीबाट नाग्म पुग्न डेढ घन्टाजति लाग्छ ।

नाग्म बजारबाट जुम्ला सदरमुकाम हेर्न र बीचमा पर्ने तातोपानीमा नुहाउन सकिन्छ । त्यहीँबाट रारा र जुम्ला जाने बाटो छुट्टिन्छ । कर्णाली राजमार्गबाहेक ताल्चा विमानस्थल भएर र जुम्लाको सिञ्जा उपत्यका छिचोल्दै पदयात्रा गरेर पनि रारा पुग्न सकिन्छ । 

***

खान–बस्नै समस्या

कर्णाली राजमार्ग हुँदै रारा जाने धेरैजसो यात्रुको एउटै गुनासो हुन्छ– खानेबस्ने ठाउँको समस्या । रारा राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र पर्ने भएकाले यहाँ होटल सञ्चालनको अनुमति छैन । निकुञ्जको स्वीकृतिमा एउटा मात्रै डाँफे होटल सञ्चालनमा छ यहाँ । तर, यो होटलले मात्र सबै ग्राहकलाई सुविधा दिन सक्ने अवस्था छैन । चिसो बढी हुने भएकाले खानभन्दा पनि सुत्ने ठाउँको समस्या रहेको बताउँछन्, पर्यटक जीवन बीसी । 

नेपालगन्जबाट बस, जिप, मोटरसाइकलमा कर्णाली राजमार्ग हुँदै जाने यात्रुका लागि सुर्खेतमा सुविधासम्पन्न होटल छन् भने कालीकोटको मान्म र नाग्ममा पनि होटल पाइन्छन् । त्यसैले जुम्ला र कालीकोटको सिमाना नाग्म बजारलाई आधार बनाएर पनि रारा पुग्न सकिन्छ । राराको डाँफे होटलका सञ्चालक गोपाल बम आफूलाई भ्याइनभ्याइ हुने गरेको सुनाउँदै नेपालगन्जदेखि रारासम्मको स्थलमार्गमा व्यवस्थित होटल र होम स्टे सञ्चालन गर्न सके पर्यटकलाई थप सहज हुने बताउँछन् ।