ई–रिक्साको पिरलो

बुटवल बसपार्कमा झर्नेबित्तिकै विद्युतीय रिक्सा (ई–रिक्सा) ह्वार्रै आए ठोक्किन । वरिपरि हेरेँ, पाइडल मारेर चलाउने रिक्सा अलि पछाडि खिन्न भावमा ठिंग उभिएको थियो । चालक सिटमा आसीन थिए तर्तरी पसिना चुहाउँदै मतिर हेरिरहेका बूढा देखिने चालक । इसारा गरेर तिनैलाई बोलाएँ । र, गोलपार्क 

जाऊँ भनेँ ।

बुटवल बजारभरि ई–रिक्सा छ्यापछ्याप्ती दगुरिरहेका छन् । सबै त्यसैमा सरर हिँड्न चाहन्छन् । तर, म त्यसमा चढेको थिइनँ । पाइडल हानेर गुड्ने रिक्साबाट श्रम गर्नेहरूमा त्यसले कस्तो असर गर्दैछ बुझ्न मन थियो । सोधेँ चालकलाई, “सबै ई–रिक्सा रोज्छन् । चढ्नेले पनि । कमाउनेले पनि । तपाईं नकिन्ने ?” केहीबेर ती बूढा मानिस बोलेनन् । हामीबीचको मौनता भने पाइडलको घ्यारघ्यारले तोडिरहेको थियो । स्याँस्याँ गर्दै केहीबेरमा उत्तर दिए, “कसरी किन्नू सर ? जिन्दगीभर यै रिक्सा चलाएँ । परिवार पालेँ । बचत कहिल्यै हुन सकेन । किन्ने मन छ पैसा छैन ।”

हो पनि । पैसा हुने र सक्नेले किनेका थिए । नसक्नेले कसरी किन्नू ? अब त्यो रिक्सा चलाएर धानिँदैन परिवार, धानिँदैनन् आफैँ पनि । त्यस्तो ई–रिक्साले मानिसलाई सजिलो अवश्य बनाएको थियो । तर, त्यस सँगसँगै आएको पनि थियो अपार दु:ख, यस्तै किन्न नसक्ने श्रमिकका लागि ।

सहरलाई नयाँ प्रविधिले सुख पनि दिइरहेको छ, सँगसँगै पुराना वस्तुलाई विस्थापन पनि गर्दै लगेको छ । रिक्साबाट झरेपछि सोचेँ, वस्तुको त विस्थापन होला तर यी चालकजस्तै श्रमिकको दु:खको विस्थापन हुन कसरी सक्छ ?

चलानी काट्ने सरकार !

‘ऐया नि  मरेँ म !’ रातको १० बजेतिर अफिसबाट घर फर्किंदा मीनभवनस्थित सिभिल अस्पतालनिर पुग्दा नजिकै कोही ठूलो पीडाले चिच्याएको सुनियो । त्यहाँनिरको एउटा राक्षसी खाल्डोमा एक मोटरसाइकल यात्रु खसेछन् । हतारहतार गएर उठाएँ, मोटरसाइकल छेउ लगाउन दुई युवकले मद्दत गरे । लडेका मानिसको अनुहार रक्ताम्य थियो । दौडादौड गरेर अस्पताल पुर्‍याइयो । अनि, म घर फर्कें । त्यति राम्रो बाटोमा कुन पापीले खाल्डो खनेर यत्तिकै छाडिदिएछ । फलत: गम्भीर दुर्घटना भोग्नुपर्‍यो अनाहकमा कसैले ।

खाल्डो पुरियोस् भन्दै ट्वीटरमा सरकारलाई आग्रह गरेँ । त्यो थियो ‘हेल्लो सरकार’, जसले मान्छेका दैनन्दिनका सार्वजनिक अप्ठ्यारालाई सम्बोधनै सही, गर्छ । उत्तर आयो, ‘....नम्बरको चलानीसाथ सम्बन्धित कार्यालयलाई खाल्डो पुर्न भनिएको छ ।’ केही दिन पर्खिएँ, खाल्डो पुरिएला भन्ने आशमा । काम ‘सम्बन्धित कार्यालय’ले गरेको थिएन ।

त्यहीबीच सार्वजनिक चासोको अर्को सवालको सम्बोधन गराउन फेरि पनि ट्वीटरमै हेलो सरकारलाई ‘मेन्सन’ गरेँ । त्यो थियो, उच्च पदस्थ सरकारी अधिकारीले गर्ने सरकारी गाडीको दुरुपयोग रोक्न तस्बिरसहितको पोस्ट । जवाफ फेरि त्यस्तै आयो । ‘...चलानीसहित....।’

‘अघिल्लो काम कहिले हुन्छ ? फलोअप दिनूस् ।’ फेरि पछ्याएँ सरकारलाई ।

फलोअप माग्दाको जवाफ त अझै आएको छैन, खाल्डो पनि पुरिएको छैन, न उच्चपदस्थले सरकारी गाडीको दुरुपयोग नै रोकेका छन् ।

सामाजिक सञ्जालमा सीधै जनतासँग सम्पर्कमा आएको सरकारले काम गरेको कहिल्यै थाहा पाइएन । ऊ सधैँ चलानी मात्रै काटेको जानकारी गराइरहन्छ । चलानी मात्रै काट्ने, ढलेको सिन्को नउठाउने सरकारको के काम ?

महिला ट्राफिकका पीडा

सहरका महिला ट्राफिकबारे फिचर रिपोर्टिङ गर्नु थियो । थापाथली चोक पुगेर ड्युटीरत एक महिला ट्राफिकलाई आग्रह गरेँ, आफ्नो उद्देश्यको बेलिविस्तारसहित । आफ्नो काम सहकर्मीलाई जिम्मा लगाएर उनी मसँग गफिन थालिन् । कामको दु:खसुख बताइन् । उमेर नपुग्दै ढाड दुख्ने समस्याले ग्रस्त भएकी ती महिला ट्राफिकका पीडा अनगिन्ती थिए । अनवरत उभिनुपर्दा ढाड दुख्ने मात्रै होइन, श्वासप्रश्वासको समेत समस्या देखिन थालेको रहेछ उनलाई । श्रीमान्ले ‘जागिर छोड’ भन्दा छोडिहाल्न पनि नसकेकी । जागिर गरिरहँदाका पीडा अपार ।

ती महिला ट्राफिकका साथीहरूलाई समेत त्यस्तै खालका शारीरिक समस्या हुन थालेको रहेछ । दिनभरि एउटा त्यान्द्रो मास्कको भरमा धूलो र धूवाँमा खटिँदा गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हुनु स्वाभाविक थियो । अझ, कहिलेकाहीँ त झरीमा पनि उसैगरी खटिनुपर्ने ! कुराकानीका क्रममा उनले सुनाइन्, “एक दिन छोरा स्कुलबाट फर्किंदा मलाई ड्युटीमा रहेको देखेछ । अबेर घर पुगेपछि छोरोले सोधेको कुराले मेरो मन कुँडियो । मामु ! हजुर सडकबीचमा त्यसरी धूलो खाएर काम नगर्नूस् के ! गाडीले किच्ला...!” आफैँले झिकेको प्रसंगमा उनी साह्रै भावुक भइन् । नमज्जा मलाई पनि लाग्यो ।