रसुवागढी (रसुवा)– पारिपट्टि चिनियाँ भूभागमा आधुनिक भवन, दुई लेनको कालोपत्रे सडक छन्, अध्यागमन र भन्सारका भवनमा आधुनिक उपकरण जडान भएका छन् । वारि नेपाली भूभागमा उताको ठीकविपरीत । पानी पर्दा पहिरो, घाम लाग्दा धूलो उड्छ । हावा चल्दा माथिबाट ढुंगा खस्छ ।

नाकामा प्रहरीले टहराबाट सुरक्षा जाँच गर्छन् । भन्सार कर्मचारी सीमाभन्दा डेढ किमि टाढा टिमुरेको सडकमा उभिएर काम गर्छन् । सबैलाई बस्ने ठाउँ पनि पुग्दैन । राजधानीबाट रसुवागढी पुग्ने जीर्ण सडक माथिबाट पहिरो झर्दा बन्द हुने र खुल्ने निश्चित हुँदैन ।

दैनिक २ सय ५० भन्दा बढी कन्टेनर आउजाउ गर्छन्, केरुङ (रसुवागढी) नाकाबाट । चीनसँग सीमा जोडिएको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारिक नाका भए पनि रसुवागढीको नेपालपट्टि सुविधा कम छ । ०७२ को भूकम्पका कारण उत्तरी चीन जोड्ने नाका तातोपानीसँगै केरुङ (रसुवागढी) पनि बन्द भएको थियो ।

तातोपानी खुल्ने अझै निश्चित नभए पनि ०७२ मंसिरयता चीनबाट हुने धेरैजसो आयात रसुवागढीबाट हुँदै आएको छ । यही नाकालाई १४ भदौ ०७४ मा चीनले अन्तर्राष्ट्रिय नाका घोषणा गरेपछि व्यापारी, व्यवसायी र सवारीको चाप बढ्दै गए पनि भौतिक अवस्था अस्तव्यस्त छ ।

त्यसो त, चीनतर्फको केरुङ क्षेत्रमा पनि भूकम्पले क्षति पुर्‍याएको थियो । तर, चीनले ०२० सम्म केरुङसम्म रेल ल्याउने रणनीति अनुसार तीव्र गतिमा भौतिक संरचना निर्माण गरिरहेको छ । “उता भूकम्पको क्षति बिर्साउने संरचना बनिसकेका छन्, यता त हामी सुरक्षित छैनौँ, सर्वसाधारणको के कुरा ?” एक सुरक्षाकर्मी भन्छन् ।

तत्कालका लागि चीनसँगको प्रमुख व्यापारिक नाका यही नै हो । सडक र पर्याप्त पूर्वाधार नहुँदा व्यापारिक कारोबार सहज होइन, व्यवसायी हतोत्साही हुने अवस्था छ । अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता अनुसार सीमामा अध्यागमन, भन्सार, क्वारेन्टाइन, बैंकलगायतका कार्यालय एकै थलोमा हुनु अनिवार्य छ । तर, सीमामा ती कार्यालय छरिएर रहेकाले व्यापारीलाई जाँचपास गर्नै हम्मे पर्छ । अध्यागमन र भन्सार कार्यालय डेढ किमि टाढा (राजधानीतर्फ) टिमुरेमा छ ।

१५ मंसिर ०७१ मा विधिवत रूपमा नाका सञ्चालनमा आएसँगै रसुवा भन्सार कार्यालयले दैनिक करोडौँ राजस्व संकलन गर्छ । तर, भन्सारमा पर्याप्त कन्टेनर पार्किङ गर्ने यार्ड छैन । भएका यार्डको क्षमता पनि निकै कम छ । एकैचोटि धेरै कन्टेनर आउँदा भन्सार कर्मचारीहरूले सडकमै उभिएर चेकजाँच गर्नुपर्ने बाध्यता छ । भएका यार्ड पनि खुला ठाउँमा रहेकाले पानी पर्दा काम गर्न नसकिने रसुवा भन्सार कार्यालय प्रमुख भन्सार अधिकृत गोपाल कोइराला बताउँछन् । भन्छन्, “खोलाको छेउमा अस्थायी भन्सार यार्ड रहेकाले अहिलेसम्म बिजुलीको व्यवस्था हुन सकेको छैन । बिजुली नहुँदा बेलुकासम्म चेकजाँच गर्न सकिँदैन ।”

रसुवागढी नाकामा अझै पनि भौतिक पूर्वाधारको विकास नभएको व्यापारी बताउँछन् । सडकको ठाउँठाउँमा पहिरो गएकाले यातायातको समस्या पनि उत्तिकै छ । जिल्लाबाहिरका व्यापारी तथा गाडी चालकसित वान डे पास नहुने, सवारी साधन बिग्रिँदा बनाउन जान नपाउने तथा भन्सार यार्ड व्यवस्थित नहुँदा सामान चोरी हुने र खुला ठाउँमा भएकाले पानी पर्दा समस्या रहेको व्यापारी धर्म पौडेलको गुनासो छ ।

सीमा क्षेत्रमा सुरक्षा र सामान जाँचको कुनै पनि उपकरण छैनन् । सवारी जाँच्ने ‘भेहिकल एक्सरे’, ‘मेटल डिटेक्टर’ लगायत आधुनिक मेसिन नहुँदा तस्कर उम्कने गरेको रसुवाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्ण पौडेलको कथन छ । भन्छन्, “नाकामा खटिएका सुरक्षाकर्मीले टहरा र टेन्टमुनि बसेर यात्रुहरूको झोला नांगो आँखाले हेर्ने र हातले छामछुम गरेर जाँच्नुपर्ने अवस्था छ ।”