'बली राजा-महाराजाको अहं हो'

दसैँको महानवमीमा मात्रै खुल्छ, वसन्तपुरस्थित तलेजु भवानीको मन्दिर । यसका आफ्नै मान्यता भएको मन्दिरका मूल पुजारी उद्धव कर्माचार्य बताउँछन् ।

मनबहादुर बस्नेत

१३ आश्विन २०७६ सोमबार

काठमाडौं

सामान्यतः धार्मिक स्थल सबैका लागि सधैँ खुला हुन्छ । तर दसैँको महानवमीमा मात्रै खुल्छ, वसन्तपुरस्थित तलेजु भवानीको मन्दिर । यसका आफ्नै मान्यता भएको मन्दिरका मूल पुजारी उद्धव कर्माचार्य बताउँछन् ।

उपत्यकाका तीन वटै जिल्लामा तलेजुको मन्दिर छ । तर काठमाडौँको विशेष मानिन्छ, किन ?

अन्यत्र वर्षभरि खुला गरिन्छ । भक्तपुरमा तलेजु वरिपरि जहिल्यै दर्शन गर्न सकिन्छ । पाटनमा जतिखेरै मन्दिरभित्रै छिर्न सकिन्छ । तर काठमाडौँमा वर्षमा एक दिन मात्र । अर्को कुरा, काठमाडौँका त्यतिबेलाका राजा प्रताप मल्लले १६ भाषा जान्दथे । ती सबै भाषामा तन्त्र साधना गर्थे । सबै भाषामा दीक्षा लिए । शक्तिशाली बने ।

महत्व बढाउन मात्र वर्षमा एक दिन खुला गरिएको ?

पहिलो- दरबार क्षेत्र भयो । राजा-महाराजा मात्रै बस्ने दरबारमा जो पनि, जहिले पनि आउजाउ हुँदा त्यसको महत्व कम हुन्छ । दोस्रो- आराधनाबाट राजाले शक्ति आर्जन गर्ने थलो भएकाले पनि यहाँ सर्वसाधारणको आवतजावत कम गरिएको हो ।

तर त्यो दिन पनि सर्वसाधारणले मन्दिरमै देवताको दर्शन गर्न पाउँदैनन्, प्रांगणमा निकालिन्छ, नि ?

वर्षमा एक पटक देवतालाई चलाउनुपर्छ । स्थिर भयो भने देवताको शक्ति जाग्दैन । त्यसैले मन्दिरमा देवताको प्रतिमा खडा गरेर त्रिशूलचोकमा लगेर राखिन्छ । जात्रामा देवतालाई घुमाउनुको कारण पनि शक्ति पुनः आर्जन हो । फूलपातीको दिन त्रिशूलचोकमा कालरात्रि गरेपछि नवमीदेखि कात्तिकको कृष्णपक्षसम्म काटमार हुँदैन । मंसिर कृष्णपक्षको प्रतिपदामा निमन्त्रणा पूजा गरेपछि फेरि बलि चल्न थाल्छ ।

मन्दिरहरुमा बलिको चलन कसरी आयो ?

बलि भनेको अहं हो । भगवानले बलि लेऊ भनेको होइन । राजाहरुले आफ्नो अहं प्रदर्शन गराउने क्रममा मन्दिरमा बलि चढाउने क्रम सुरु भयो । खासचाहिँ 'भगवान्' लाई आत्मा चढाउने हो । आत्मा भनेको आनन्द, सफा मन ।