‘राजनीति सबैखाले अपराधको केन्द्रबिन्दु बन्यो’
नैतिक पतन, राजनीतिमा आपराधीकरण र गुन्डागर्दीको प्रयोग र त्यसैको पृष्ठभूमिमा शक्तिशाली र प्रभावशाली नेताहरूको सहभागिता नयाँ घटना होइन ।
दसैँको पारिवारिक जमघटका बेला सभामुख कृष्णबहादुर महरा जोडिएको नैतिक विचलनको खबरले प्रधानता पाइरह्यो । त्यो खबर सेलाउन नपाउँदै कांग्रेसका अर्का सांसद मोहम्मद आफताब आलमबारे जे खबर बाहिरियो, त्यसले मानिसलाई हिंसा र आतंकको त्यति क्रूर रूप पनि हुँदो रहेछ भनी मूल्यांकन गर्न बाध्य बनायो । राजपा सांसद प्रमोद साह जनकपुरमा विमानस्थल काउन्टर तोडफोड गरेको आरोपमा समातिए । नेकपाका अर्का सांसद पार्वत गुरुङ त्यस्तै हत्या उद्यमको घटनासँग जोडिए, जसबारे न्युज ब्रेक हाम्रै म्यागजिनले गरेको थियो । कांग्रेस सांसद देवेन्द्रराज कँडेलको नागरिकता हैसियतबारे विभिन्न समाचारहरू प्रवाहित भइरहेका छन् ।
प्रदेश सांसदहरू एकपछि अर्को गर्दै समातिने, कारबाहीको दायरामा आउने शृंखला बढ्दो छ अनि माननीय नभनिए पनि बैतडीको डोजर काण्डमा अन्तत: सत्तारुढ नेकपाकै स्थानीय नेताहरू जोडिएको प्रसंग दृश्यमा खुल्न आएको छ । यसले पछिल्लो राजनीतिक परिवर्तनका लागि लडेका शक्तिहरूप्रति आममानिसमा कस्तो खालको धारणा बन्न सहयोग पुर्याउँछ ?अनि समग्र राजनीतिप्रति कस्तो खालको सन्देश प्रवाह गर्छ ? दलहरूले यसबारे गम्भीर भएर सोच्ने बेला आइसकेको छ कि छैन ? यदि सोच्ने हो भने अब गर्नुपर्ने काम के के हुन् ? नेपाल म्यागजिनको राउन्ड टेबल ‘माननीयको मान किन गिर्दो ?’ मा वक्ताहरूका धारणाको सम्पादित अंश :
शक्तिशालीहरूको संरक्षण छ
रामकुमारी झाँक्री, नेकपा सांसद
राज्यको शक्तिशाली ठाउँमा रहेका र राज्य संरचनाले संरक्षित मान्छेहरूले यस्ता आपराधिक क्रियाकलाप राजनीतिक रङमा गरेको यो पहिलोपटक होइन । गौर हत्याकाण्ड, लहान हत्याकाण्डबारे अहिले पनि हामी प्रश्न उठाउन सकेका छैनौँ । नैतिक पतन, राजनीतिमा आपराधीकरण र गुन्डागर्दीको प्रयोग र त्यसैको पृष्ठभूमिमा शक्तिशाली र प्रभावशाली नेताहरूको सहभागिता नयाँ घटना होइन ।समग्रमा हाम्रो राजनीतिक मूल्य मान्यतामा ह्रास आएको भन्दिनँ तर नैतिक मूल्य घटेको पक्कै हो । सोसल मिडिया खोलेर हेरौँ, केही शक्तिशालीको संरक्षणमा रहेका व्यक्तिहरू विभिन्न चारित्रिक मामिलामा नमुछिएका छन् र ? तिनका बारे कुनै अखबारमा समाचार छापिएका छन् र ? तिमी फलानो दलको कार्यकर्ता तिमी किन बोल्दैनौ भन्ने प्रश्न हामीलाई पनि आउँछ । यस्ता विषयले राजनीतिक रङ लिए भने अपराधीले उन्मुक्ति पाउँछन् । त्यसकारण म बोल्दा धेरै कुरा राजनीतिकरण हुन्छ कि भनेर म कहिलेकाहीँ बोल्ने कुरामा हतार गर्दिनँ । आपराधिक घटनालाई राजनीतिक र रङ दिएर त्यसलाई विषयान्तर गर्ने र वास्तविक अपराधीतर्फ नगएर अन्यलाई कारबाही गर्ने पनि हुन सक्छ ।
कानुनले देख्न थाल्यो
प्रदीप पौडेल, कांग्रेस नेता
संसदीय व्यवस्था अँगालेका देशहरूमा जनप्रतिनिधिलाई माननीय भन्ने चलन छ । तर, माननीयहरूले आफ्नो मर्यादा कायम राख्न सक्नुभएन । हाम्रो राजनीतिमा ‘मनी’, ‘मसल’ र ‘म्यानुपुलेसन’ को प्रभाव भएकाले यस्तो खालको स्थिति उत्पन्न भएको हो । सकारात्मक ढंगले कसरी पनि हेर्न सकिन्छ भने अत्यन्त शक्तिशाली मानिस पनि कानुन विपरीत चल्यो भने उसले आफूलाई नैतिक धरातलमा उभ्याउन सकेन भने रातारात सकिँदो रहेछ । कानुनले अत्यन्त शक्तिशाली मानिसलाई पनि छाडेन भनेर पनि हेर्नुपर्छ । कुनै पनि विषय आउने बित्तिकै त्यसलाई निष्पक्ष ढंगले छानबिन गरिनुपर्छ । छानबिन गरेर त्यस्तो घटनामा जोडिएका व्यक्तिहरू दोषी ठहरिएको अवस्थामा जुनसुकै पार्टीमा जोडिए पनि वा शक्तिशाली पदमा रहे पनि त्यस्ता व्यक्ति कारबाहीको भागीदार हुनुपर्छ । यस्तो समाजमा दण्डहीनताको स्थिति अन्त्य हुन्छ । समाजमा अरु कसैले त्यस्तो गर्ने प्रयास गर्दैन । समाजले देखिरहने तर कानुनले नदेख्ने अवस्थाभन्दा कानुनले पनि देख्ने अवस्था उचित हो ।
राजनीति ‘लाजनीति’ भयो
रञ्जु दर्शना, नेत्री, विवेकशील नेपाली
५० को दशकपछि जन्मिएकाहरूले सांसदका रूपमा ६ सय १ सुनेका हुन्, चिनेका हुन् । ६ सय १ सांसद, पहिलो संविधानसभा, दोस्रो संविधानसभा हुँदै संघीय संरचनामा आइपुग्दा सुटकेस बुझाएर सांसद पद किनेको कुरा सुन्दै आएको भएर पनि माननीयहरू मुछिएका विभिन्न घटना भयंकरै हुन् भन्ने लागेको छैन । बरु यो हेर्दा अहिलेसम्म गरिएको ‘राजनीति’ थियो कि ‘लाजनीति’ भन्ने प्रश्नचाहिँ आउँदो रहेछ । हामीले कसलाई हेरेर राम्रो कुरा सिक्ने भन्ने प्रश्न आउँछ । हाम्रो दैनिकी परिवर्तन गर्ने नीतिलाई कार्यान्वयन गरे मात्र जनताले माननीय भन्छन् ।
तर यस खालका घटनाले जनतालाई ‘फ्रस्टेड’ बनाउँछ । अरु पनि धेरै मुद्दा उठाउनुपर्ने होला तर माननीयहरूकै यस्ता समाचार आएपछि कसैलाई पनि खुसी लाग्दैन । निष्पक्ष छानबिन त हुनुपर्यो तर त्यही निष्पक्षतामा हस्तक्षेप गरेकाले माननीयहरूको मान गिरेको हो । अहिले आएका कुरा त नैतिकताका सन्दर्भमा आएका छन् । तर ससाना कुरामा पनि उहाँहरूको हस्तक्षेप हुन्छ । कोही जेल पर्यो भने छुटाउन माननीयज्यूहरूकै फोन जाने कुराहरूले नै ठूला घटनाका लागि बाटो खोलिदिएका हुन् । राजनीति ‘लाजनीति’ भयो ।
शक्ति र अपराधको सम्बन्ध
अजयभद्र खनाल, विश्लेषक
पैसा नहुने र गुन्डाहरू प्रयोग गर्न नसक्ने मानिस राजनीतिमा सफल हुन सक्दैन । प्राकृतिक स्रोतसाधन बालुवा गिट्टी, माटो, वन आदि लुट्न नसक्ने मानिस राजनीतिमा टिक्न सक्दैन । यस्तो प्रवृत्ति जहिलेसम्म रहन्छ र यसका आधारमा कोही राजनीतिमा रहिरहन्छ, यस्ता प्रवृत्ति दोहोरिरहन्छन् ।
दोष कसको ?
रामकुमारी झाँक्री
विश्वविद्यालय, स्कुल, व्यवसाय वा सार्वजनिक क्षेत्रमा एकप्रकारको आफूले नकमाएको सम्पत्ति खाएर मस्ती गर्ने र आर्जन नगरेको सम्पत्तिबाट बाँच्ने मानिसहरूको संख्या ठूलो छ । चाहे त्यो कमिसनको कुरा होस् वा दलालीको । जब हामीले मत दिँदा नैतिक मूल्य बिर्सन्छौँ र यस्ता आपराधिक मनोवृत्ति भएका मानिसलाई वाहवाही गर्छौं, तब अपराधहरू झन् बढ्छन् । र, यस्ता पात्रहरूको बोलवाला हुन्छ । यसमा समाज, व्यवस्था, नागरिक समाज, मानवअधिकारवादी, मिडिया सबै चुकेका छन् ।
प्रदीप पौडेल
हामीले संविधान बदल्यौँ, व्यवस्था बदल्यौँ तर प्रवृत्ति बदल्न सिकेनौँ । ठ्याक्कै इंगित गरेर भन्न गाह्रो छ तर राजनीतिक दलहरू पनि यसमा दोषी छन् । मुख्य रुपमा हामीले नीतिको नेता बनाउन सकेनौँ । प्रतिनिधिसभामा निर्वाचित हुन नीतिको नेतृत्व गर्नका लागि हो । तर हाम्रा माननीयहरू चारित्रिक प्रश्नबाट घेरिनुभएको छ, आपराधिक घटनामा मुछिनुभएको छ । जसरी पनि चुनाव जित्ने, माननीय बन्ने, संसद भवनमा पुग्ने, मन्त्री बन्ने, त्यसका लागि चुनाव जित्ने प्रवृत्ति छ । यसले के देखिन्छ भने जनताले ‘उक्त व्यक्तिले मेरो प्रतिनिधित्व गर्न सक्छ कि सक्दैन ? ऊ किन चुनाव लड्दैछ ?’ भन्ने हेरेकै छैन । राजनीतिक तहबाट पनि हेरिँदैन । वर्षौँदेखि राजनीति गरिरहेका, वैचारिक रुपमा स्पष्ट र नैतिकवान मानिस किन चुनाव जित्दैन भने ऊ यस्ता काममा कमजोर छ । विषय गुपचुप हुनुभन्दा बाहिर आएर अनुसन्धान भएर छानबिन हुने र दोषीलाई कारबाही हुने कुरा राम्रो हो ।
रञ्जु दर्शना
जसको राजनीतिक उठबस छ, उसलाई भाउ दिने तर जो इलम गरेर खान्छ, उसलाई भाउ नदिने सामाजिक प्रवृत्ति छ । यसमा परिवर्तन आएन भने हाम्रो पुस्ताले मात्र होइन, हामीपछिको पुस्ताले पनि यसैलाई निरन्तरता दिनुपर्ने बाध्यता हुन्छ । अर्को कुरा आम नागरिकले अपराधबारे किन बोल्न सक्दैन ? किन बोल्दैन ? भन्दा उसले बोलिहाल्यो भने सुरक्षाको अनुभूति कतैबाट पनि हुँदैन । यदि कसैले उजुरी गर्छ भने ऊ सुरक्षित हुनुपर्छ । आफू नै मरेर प्रश्न उठाउने कुरा सायद सम्भव नहोला । आफूलाई सुरक्षा दिने संस्थाहरूकै विश्वसनीयताको खडेरी हुँदा ‘तैँ चुप मै चुप’ को अवस्था छ । तेस्रो, लहरो तान्दा पहरो घर्किने खतरा पनि छ । लहरो तानेर पहरो घर्काउन भन्दा विकास र समावेशिताको कुरा गर्न सजिलो छ । त्यसैले नैतिकताको कुरा अझ धेरै वर्षसम्म उठाइँदैन जस्तो मलाई लाग्छ । केहीले उठाइहाले पनि उनीहरू ‘माइनोरिटी’ मा पर्छन् । यो विषय किन पनि सम्वेदनशील छ भने अदालतसम्म पनि मानिसहरूको विश्वास छैन । अदालत, संसद, प्रहरी जस्ता संस्थाहरूमाथि नै आमजनताको विश्वास उड्न थालेको अवस्थामा गम्भीरतापूर्वक सोच्नुपर्ने अवस्था छ ।
अजयभद्र खनाल
पहिले राजनीति गर्नका लागि पैसा चाहिन्थ्यो, अहिले पैसा कमाउनका लागि राजनीति गर्ने प्रचलन बढ्दो छ । नेपालमा अहिले प्राकृतिक स्रोतसाधन दोहनको अर्थतन्त्र वार्षिक दुई खर्ब बराबरको छ ।सम्भ्रान्त राजनीतिज्ञहरूसँगको संघर्षमा जनता बलियो भएमा मात्र यस्ता घटनाहरू न्यूनीकरण हुन्छन् । निर्वाचन प्रणालीमा पनि सुधारको आवश्यकता छ ।
माननीयको मान किन गिर्दो ? हेर्नुस् नेपाल राउन्ड टेबलको भिडियो
सम्बन्धित
अमेरिकाले बर्सेनि निकाल्ने आतंकवादसम्बन्धी प्रतिवेदन नेपालबारे फेरिएको धारणा...
नेपाललाई 'आतंकवादको हब' मान्ने अमेरिकी धारणा कसरी परिवर्तन भयो ?
लकडाउनपछि आफ्नो मुलुक फर्किएका भारतीय मजदुर सम्पर्कमै आएनन्, रेडजोनमा परेका स्वदेशकैलाई ल्...
उद्योग चलाउनै मुस्किल
सात दशकयताको दलीय तानातानको शिकार बन्दै आएको नागरिकता मुद्दामा यसपल्ट पनि विगतकै राजनीतिक ...
नागरिकतामा किन सधैँ किचलो ?
केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो, बाग्मती प्रदेशसहितको सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे र प्रदेश २ सर्लाहीब...
आश्रममै रहे पनि किन पक्राउ पर्दैनन् बमजन ?
मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेललाई प्रदेशमा आएर केन्द्रीय भूमिका गुम्ने भय, पार्टी इन्चार्ज र अर्...
ओलीका ‘अलराउन्डर’ विश्वासपात्र
कोरोना महामारीले खर्च घटाउन र प्रशासनलाई चुस्त राख्न सबक सिकाए पनि अनावश्यक खर्च कटौतीमा भ...