सहरैपिच्छे ‘टाइम बम’
लागूऔषध ओसारपसार र दुव्र्यसनको कारण गलत संगत, बेरोजगारी र परिवारको बेवास्ता
डेढ दशकअघि धरान आएका डेनमार्कका समाजशास्त्री खलिल अहमदले एक अध्ययनको निष्कर्ष लेखेका थिए, ‘टाइम बम अन्डर द सिटी’ । लागूऔषध ओसारपसार, बिक्री, सेवन र बढ्दो प्रयोगकर्ताको अवस्थाको आधारमा उनले दिएको सुझाव पहिल्याएर प्रभावकारी नियन्त्रण गर्न नसक्दा दिनदिनै विकराल बन्दै गएको छ ।
धरानस्थित किराँत याक्थुङ चुम्लुङ पुनर्जीवन केन्द्रको परामर्शदाताका रूपमा सन् १९९९ मा अनुसन्धान गरेका अहमदले लागूऔषध कारोबार र प्रयोगको अवस्था नियन्त्रण नगरिए पारिवारिक र सामाजिक विचलनसमेत बढ्ने भन्दै कुनै पनि बेला ‘टाइम बम’ जस्तै विस्फोट हुन सक्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेका थिए । लागूऔषध प्रयोगकर्ता नयाँ पुस्ता र आसपास क्षेत्रमा स्थलगत अध्ययनपछि उनले निकालेको निष्कर्ष धरानमा मात्र होइन, प्रदेश १ का मुख्यजसो सहर–बजारसँग हुबहु मिल्छ ।
प्रदेश १ का प्रमुख सहरमा लागूऔषध कारोबार र प्रयोग भयावह रूपमा बढिरहेको तथ्यले पुष्टि गरेका छन् । यसले घरपरिवारमा विग्रह ल्याएको छ । अभिभावकलाई निराश बनाएको छ भने कतिपय अवस्थामा ज्यानै जानेसम्मका घटना भएका छन् । सुनसरी, मोरङ र झापाका सीमावर्ती भारतीय बजारबाट सहजै भित्र्याइने लागूपदार्थ पूर्वका धरान, दमक, विराटनगर, इटहरी, बेलबारी, पथरी मात्र होइन, पहाडी जिल्लाका बजारसम्म पुग्ने गरेको छ । सीमावर्ती बजारमा चिया पसलमा समेत यस्ता औषधी बिक्री हुने गरेको छ ।
धरानकी सोनिका विक, २०, दुई वर्षदेखि मोरङ जिल्ला कारागारमा छन् । निरन्तर लागूऔषध सेवन गर्ने उनी भारतीय सीमावर्ती बजारबाट लागूऔषध ओसार्थिन् । गलत संगत, बेरोजगारी, अभिभावक–परिवारको बेवास्ताका कारण यसका प्रयोगकर्ता बढिरहेका छन् । चाँडै धेरै पैसा कमाउने ध्याउन्नमा कतिपय यसको व्यापारमै लाग्ने गरेका छन् । यस्तो कामका लागि उनीहरू जस्तोसुकै जोखिम मोल्न पनि तयार रहने गरेको पाइएको छ । केही दिनअघि डिभिजन वन कार्यालय उदयपुरको सरकारी मोटरसाइकलमा लागूऔषध ल्याउँदै गरेको अवस्थामा राजविराजका कपिल यादव, २६, सीमानजिक पक्राउ परे (तस्बिरमा) । मोरङका प्रहरी नायब उपरीक्षक (डीएसपी) घनश्याम श्रेष्ठ अभिभावक र परिवारका अरू सदस्यले छोराछोरी कस्तो संगत र रहनसहनमा छन् भन्ने समयमै ख्याल नगर्दा युवा पुस्ता बढी लागूपदार्थ दुव्र्यसनको सिकार बनिरहेको औँल्याउँछन् । प्रदेश प्रहरी कार्यालयअन्तर्गत लागूऔषध नियन्त्रण ब्युरोको टोलीले दिनमै अनेक समूह पक्राउ गर्छ । उनीहरूबाट ठूलो परिमाणमा लागूऔषध बरामद हुने गरेको छ ।
विराटनगरमा वर्ष दिनमा बरामद हुने लागूऔषध ५० लाख रुपैयाँ हाराहारी हुने गरेको प्रहरीले जनाएको छ । विराटनगरबाट भित्रिएको लागूऔषध अन्य जिल्लामा सहजै पुग्छ । लागूऔषध प्रयोगकर्ताले पारिबाट एभिल, डाइजेपाम, नोरजेसिक, स्पास्मो प्रोक्सिवन, नाइट्रोसन, लुपिजेसिक, फेनार्गन, सिरिन्ज र खोकी लाग्दा प्रयोग हुने झोल औषधी कोरेक्स ल्याउँछन् । केही वर्षयता ओसारपसारको तरिका फेरिएको पाइएको छ । मोटरसाइकलको पेट्रोल ट्यांकीमा लुकाएर, शरीरमा टेपले टाँसेरसमेत लागूऔषध ल्याउँछन ।
लागूऔषध कारोबारको मुख्य केन्द्र मानिएको जोगवनीको टिकुलिया बस्तीमा दुव्र्यसनीबीच पटक–पटक झडपसमेत हुँदै आएको छ ।
१६–२५ उमेर समूह बढी
०७६ वैशाखदेखि साउनसम्म १ हजार ३ सय ७६ जना लागूऔषध प्रयोगकर्ताबीच प्रदेश प्रहरीले गरेको सर्वेक्षणमा सबैभन्दा बढी १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका दुव्र्यसनीमा फसेको पाइएको डीएसपी घनश्याम श्रेष्ठको भनाइ छ ।
सर्वेक्षणअनुसार १३ सय ७६ मध्ये १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका ८ सय ३३, २६ देखि ४० वर्ष उमेर समूहका ५ सय ४, ४१ देखि ५० वर्ष उमेरका २४, ५१ वर्षभन्दा माथिका ३ जना र १८ वर्षभन्दा कम उमेरका १२ जना छन् । ९८ प्रतिशतले भारतीय सीमावर्ती बजार जोगवनीबाटै लागूऔषध खरिद गर्ने गरेको पाइएको छ ।
सम्बन्धित
अमेरिकाले बर्सेनि निकाल्ने आतंकवादसम्बन्धी प्रतिवेदन नेपालबारे फेरिएको धारणा...
नेपाललाई 'आतंकवादको हब' मान्ने अमेरिकी धारणा कसरी परिवर्तन भयो ?
लकडाउनपछि आफ्नो मुलुक फर्किएका भारतीय मजदुर सम्पर्कमै आएनन्, रेडजोनमा परेका स्वदेशकैलाई ल्...
उद्योग चलाउनै मुस्किल
सात दशकयताको दलीय तानातानको शिकार बन्दै आएको नागरिकता मुद्दामा यसपल्ट पनि विगतकै राजनीतिक ...
नागरिकतामा किन सधैँ किचलो ?
केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो, बाग्मती प्रदेशसहितको सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे र प्रदेश २ सर्लाहीब...
आश्रममै रहे पनि किन पक्राउ पर्दैनन् बमजन ?
मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेललाई प्रदेशमा आएर केन्द्रीय भूमिका गुम्ने भय, पार्टी इन्चार्ज र अर्...
ओलीका ‘अलराउन्डर’ विश्वासपात्र
कोरोना महामारीले खर्च घटाउन र प्रशासनलाई चुस्त राख्न सबक सिकाए पनि अनावश्यक खर्च कटौतीमा भ...