‘तपाईंले किन कपाल काट्नुभएको ?’ मेरा पुराना फोटाहरू फेसबुकमा हेरेपछि तक्लु फोटो देख्ने जोकोही आश्चर्यले म्यासेज गर्छन् । अहिले मेरो कपाल लामो भइसक्यो । मान्छेहरू किन विगतमै अल्झिरहन्छन्, म जान्दिनँ । प्रेमीहरू प्रेममा अल्झिनुपर्ने हो तर...

‘छोरी मान्छेले कपाल त्यत्तिकै काट्दैनन् । कतै केही दुर्घटना या अरू केही... मतलब कुनै रोगको कारण...’

‘मन लाग्यो । कपाल पाल्न झ्याऊ लाग्यो अनि काटिदिएँ ।’ मैले सत्य लेखेँ । अहँ पत्याउँदैनन् ।

‘महिला अधिकारकर्मी ?’

‘होइन, मनमौजीकर्मी भन्नुस् ।’ महिला अधिकारबारे थाहा छ । तर यसरी अधिकार पाउनुमा मेरो केही योगदान छैन । बरु महिला दिदीबहिनीहरूले दु:खले लडेर पाएको अधिकारको उपयोग भरपुर गरेकी छु । उहाँहरूलाई धन्यवाद ! नभए म आज पनि सारीको सप्कोले टाउको छोपेर केटा मान्छेको गन्ध परैबाट थाहा पाउनासाथ घोसेमुन्टो लगाउने थिएँ । फेरि कपाल काट्दैमा योगदान गरेको ठान्नुहुन्छ भने त्यो तपाईंको समस्या हो । सबै पुरुषको समस्या हो । तर भन्नुहुन्छ भने छुटचाहिँ छ है ।

‘तपाईंको लामो कपाल किन ? तपाईं पुरुष अधिकारकर्मी ?’ यसो भन्दिनँ म । उनीहरूले आफ्नो सोखले पालेका हुन्छन् । कोही मेरै क्याटागोरीका पुरुष पनि होलान् । काट्न झ्याऊ लागेर कपाल पालिदिने । पन्ध्र–पन्ध्र दिनमा कपाल छोटो बनाइराख्नु पनि झ्याउलाग्दो काम हो नि ।

‘तपाईंलाई तपाईं भनुँ कि तिमी ?’ कुरा गर्दै गएपछि केटाहरू बडो अलमलमा पर्छन् । उनीहरूको पीडा बुझ्छु । सुरुमा तपाईं भनिहालेँ । धेरै कुरा नहोला भन्ने लागेर हुन सक्छ । तर कुरा गर्न थालेपछि मेरो अलि बढी बोल्ने बानी छ । हो भनेर लेखेको म्यासेज धरी रिप्लाइ गर्छु, मुड भयो भने । ‘उम ।’

‘तपाईं भन्नुस् ।’ यसपछि उनीहरूको रिप्लाइको गति यति सुस्त हुन्छ कि मैले दुइटा सर्ट मुभी हेरिसक्छु, यो अन्तरालमा ।

‘मलाई तिमी भनुँ–भनुँ भयो । कस्तो आफ्नै लागेको होला । नजिकको महसुस भयो ।’ कसैले कसैलाई नजिक सोच्नुमा के हानि छ र ? नजिक सोचे भइहाल्यो । तपाईं भन्दैमा टाढा कसरी हुन्छ र मान्छे ?

‘मलाई पनि तिमी भनुँ–भनुँ भयो । म पनि तिमी भन्छु है ?’

‘आर यु किडिङ मी ?’

‘सत्य । रामराम ।’

‘म पनि तपाईं भन्छु । अलिक नजिक भएपछि तिमी भन्छु है ?’

‘हुन्छ, म पनि पछि नै तिमी भनुँला ।’

‘मैले तिमी भन्छु भनेर पो हो ?’ कस्तो स्मार्ट केटो रहेछ । मख्ख पर्छु ।

‘जीवनसाथीलाई तपाईं कसले भन्छ ?’ ऊ कुराको चुरो चपक्कै समात्छ । उसले मलाई म्यासेज त्यत्तिकै गरेको होइन ।

‘तिमी भन्न हामी साथी पनि होइनौँ । कति वर्षदेखिको मित्रता छ र हामीमा ?’

‘खुब घमन्ड रहेछ तिमीमा ।’ सीधै तिमी पो भनिदियो । अघि सोध्दै थियो । आखिर भन्नु नै थियो भने के भनुँ भनेर किन सोध्ने ? भनेको नमान्ने भए नाटक किन गरिराख्ने ?

‘तिमी पनि घमन्डी रहेछौ । मन पर्‍यो ।’

‘मलाई मन परेन । झन् कति भलाद्‌मी केटी छे भनेर बोलेको त । यस्ती...’ म मुसुक्क हाँसेको इमोजी पठाउँछु ।

यसपछि हाम्रो कुराकानी बन्द हुन्छ । यो सानो म्यासेज उसको र मेरो परिवारलाई थाहा हुन्छ । राम्रो कुरा गर्दा पनि नपच्ने रहेछ, त्यसलाई । म त्योसँग बिहे गर्दिनँ ।

‘तँ किन चित्त त्यति सानो बनाउँछेस् ? तिमी भन्छन् त । लोग्ने मान्छे हुन् ।’ हजुरआमा सम्झाउनुहुन्छ । तपाईं कुरै बुझ्नुहुन्न । म बोल्दिनँ ।

‘यो नातिनी साह्रै सन्काई भई । छोरा मान्छेसरह बराबर गरेर कहीँ सकिन्छ ?’

कानुनमै लेखेको छ– त्यो पनि मौलिक हकमै । सम्मानपूर्वक बाँच्न पाउने हक, समानताको हक अनि शोषण भएको महसुस गरे शोषणविरुद्धको हक ।

अब अधिकारको सदुपयोग गर्नुपर्‍यो नि । कसैले अपशब्द बोले मानहानिको मुद्दा पनि लगाउन सकिन्छ । यति धेरै कानुनी उपचार छ । तर हामी डराउनुपर्ने अवस्था छ । परिवारको, समाजको अनि आफैँभित्र रहेको डर, जसले एक्लै लड्नका लागि ताकत दिँदैन । परिवार नै आफ्नाविरुद्धमा लागेपछि के गर्नू ?

‘तपाईंलाई कति मानसम्मान चाहिने हो ?’ बहिनी हजुरआमालाई उछिन्दै बोल्छे । म उसलाई घुरेर हेर्छु । ऊ मुसुक्क मुस्कुराउँछे अनि हजुरआमाको काखमा लुटपुटिन्छे ।

कतै पढेकी थिएँ, ‘सुनेको सबै कुरामा विश्वास नगर्नुहोस् किनकि सबै कथामा आ–आफ्नो दृष्टिकोण हुन्छ । एउटा तपाईंको, उनीहरूको र सत्यको ।’

कपालमा अल्झेको कुरा कता अल्झियो–अल्झियो ।

तपाईं र तिमीको चक्करमा लागेर रेगुलर च्याट बन्द भयो । सुनसान छ । फेसबुकको म्यासेन्जर खोल्नुपर्छ । मलाई घनघोर जंगलभित्र पसेजस्तो अन्धकार र सन्नाटा महसुस हुन्छ । कहीँ–कतै चिरबिर आवाज सुनियो भने त्यो ग्रुप म्यासेजको हुन्छ । नभए त्यो पनि सुनिँदैन कहिले ।

फेसबुक स्क्रोल गर्छु । यति हतारमा स्क्रोल गर्छु कि थाहा छैन, म के खोजिरहेकी छु । के देख्न हतार छ, मेरा आँखाहरूलाई । कसैको पोस्टमा अल्झिउँजस्तो लाग्दैन । कसैको फोटोले तानेर उनीहरूको प्रोफाइल भिजिट गरूँजस्तो लाग्दैन ।

म यसरी फेसबुक स्क्रोल गरेर भर्चुअल दुनियाँमा कतिको टाढा पुगुँला ?

फोटो । बिहेको । प्रेमीको । दुई दिनअघिको । भूतपूर्व प्रेमी ? होइन प्रेमी हो ।

रोकिनका लागि यत्ति काफी हुँदो रहेछ । रोकिएँ ।

‘तिमीलाई बिहे गर्नु नै रहेनछ मसँग ।’

‘म तयार छु । के समस्या छ र ममा । गर्छु भनिराख्या छु ।’

‘अनि यो कपाल ? त्यस्तो लामो कपाल सर्लक्क काट्नुभयो । कसरी विश्वास गरूँ ? बिहे गर्ने मान्छेले यस्तो अव्यावहारिक हुन सुहाउँछ ?’

‘तैँले मेरो कपालसँग बिहे गर्ने हो र ?’ यसो भन्न मन लागेको थियो । तर भनिनँ । विद्रोह गर्न जसले सिकायो, उसैसँग विद्रोह गरेर के गर्नू । जिन्दगी एक्लैले चल्दैन । समायोजन गरेर चलाउनुपर्छ ।

‘सरी । गल्ती भयो । कपाल आइहाल्छ नि । यसैलाई किन यस्तो ठूलो इस्यु बनाउनुभएको ? बिहे गर्ने भए या कपाल नै चाहिने भए नक्कली कपाल जति भए पनि पाइन्छ । हामी त्यस्तो गर्न सक्छौँ । कपालकै कारण बिहेलाई किन अल्मल्याउनुपर्‍यो । किन कपालमै अल्झिनुपर्‍यो ?’

‘तिमीसँग त्योबाहेक पनि थुप्रै कमजोरीहरू छन् ।’

‘कमजोरी जोसँग पनि हुन्छ । तपाईं पनि प्रफेक्ट हुनुहुन्न ।’

‘म लोग्ने मान्छे हुँ । जे गर्न पनि छुट छ । तपाईंले सीमा नाघ्नुभयो । मलाई नसोधीकन किन कपाल ताक्लु बनाउनुभयो ?’ मैले टाउको ताक्लु बनाउँदा उसलाई सोधिनँ । मेरो टाउकाको कपाल ताक्लु बनाउँदा किन सोध्ने ? मेरो अधिकार हो, कपाल काट्ने कि पाल्ने भन्ने । मेरो यही बानीले उसको अहंमा पहिलोचोटि ठेस पुगेको थियो । जे कुरा पनि उसलाई सोध्ने । जे पनि सेयर गर्ने मेरो बानी थियो ।

त्यतिबेलाको घटना यस्तो थियो–

‘तपाईं अचेल मलाई समय दिनुहुन्न । गर्लफ्रेन्ड छ, तपाईंको ?’

‘अरे यार केटी । काममा छु । बिजी भएर हो । बुझ्नुपर्छ नि । बच्चाजस्तो नबन्नू ।’

‘दिनमा एक घन्टा पनि समय निकाल्नै नसक्ने भन्ने हुन्छ ?’ उसको बानीमा बदलाव आएको थियो । हामीबीच फेसबुकको पासवर्ड सेयर नभए पनि विश्वासले बाँधिएका थियौँ ।

‘त्यसो भए, तपाईंको फेसबुक हेर्छु । पासवर्ड बताउनू ।’ उसले यस्तो चिताएकै थिएन । ऊ बेस्सरी रिसायो ।

बेलुकातिर उसलाई मेरो तक्लु फोटो पठाएँ ।

‘के गरेकी ? कपाल हुँदा कति राम्री हुनुहुन्थ्यो । सुहाएन है ।’

‘किन सुहाउनुपर्‍यो । तपाईंको अर्को गर्लफ्रेन्ड भएपछि ।’

‘सरी । म हिजो त्यसरी बोल्न नहुने थियो ।’

‘पासवर्ड दिनू अनि पत्याउँला ।’ उसलाई अविश्वास गरेको पहिलोचोटि थियो, त्यो । उसैले सिकाएको हो, ‘जे कुरामा पनि सन्देह गर्नुपर्छ । प्रश्न गर्नुपर्छ । चुपचाप नियति सम्झेर स्वीकार्ने काम गर्नु हुँदैन ।’

‘मैले बिगारेको हो तपाईंलाई । यसैको पाप लाग्या हो । त्यस्ती सोझी मान्छेलाई यस्तो बनाउने मै हुँ । ठीक पनि मै पार्छु ।’

आफ्नो शरीरमा आफ्नै अधिकार हुन्छ । मैले पनि गल्ती गरिराखेकी हुन सक्छु । हजुरले भन्नु है । नो मिन्स नो । बुझ्नुभयो नि ?

मैले बुझे पनि, नबुझे पनि टाउको हल्लाउँथेँ । जब मैले कपाल काटेँ, उसका सबै कुरा स्पष्ट बुझेँ । उसको क्रान्तिकारी विचारको जग कत्तिको कच्चा रहेछ भन्ने महसुस गरेँ । उसको नकाब लगाएको अनुहार दुरुस्तै एकै पटकमा उतारेर पुरुष अहं राम्रोसँग अनुभव गरेँ । कपालमा यत्ति ताकत हुने रहेछ । मैले कपाल पहिल्यैदेखि सानो बनाउँथेँ । मेरो थाइकट कपाल देखेरै मन पराएको भन्थ्यो, ऊ । मैले नबुझ्ने भाषामा विचित्र–विचित्र वादहरूको कुरा गर्थ्यो । कमला भासिन, तसलिमा नसरिन, अरुन्धती राय अनि अरू पनि थुप्रै नामहरू भनेर मलाई अल्मल्याउँथ्यो । म उसको कुरैमा लठ्ठिन्थेँ । केटा मान्छेहरू पनि यति धेरै स्त्रीमैत्री हुन्छन् ?

कपाल यत्तिकै राख्नू । लामो नबनाउनू ।

लामो पो नबनाउनू भनेको । तक्लु बनाए के भयो र ?

कपाल छोटो बनाउनु र कपाल तक्लु बनाउनुमा कति अन्तर हुँदो रहेछ, मैले महसुस गरेँ । यस्तो महसुस गराउने पनि उहीँ थियो ।

कपाल तक्लु बनाएर मैले आफैँसँग लड्न सिकेँ । उसको आड थियो । त्यो पनि रहेन । कपालकै कारण सधैँ किचकिच । कपाल भनेको कति महत्त्वको कुरा रहेछ, मैले त्यसपछि थाहा पाएँ ।

‘कपाल हुँदा कति राम्री देखिन्थ्यो ।’ मतलब अहिले नराम्रो ? कपाल हुँदा असाध्यै सुन्दर रहेछु, म उनीहरूको नजरमा । कपाल सुन्दर कि म ? कस्तो अल्मलाइदिन्छन् ।

‘अबचाहिँ कपाल नकाट्नू है ?’ मैले उसको कुरा फिस्स हाँसेर उडाइदिएँ । कपाल नहुनुमा एकदम मज्जा रहेछ । कुनै केटाले आँखा लगाउने चान्स नै हुन्न । अनि घरमा बिहेको कुरा पनि चल्दैन । फेरि कतिले यौनिकतामै प्रश्नचिह्न उठाएर दु:ख दिने काम नगर्ने भने होइनन् ।

‘केटी मान्छेलाई राम्री हुन मन लाग्छ । कतै.....छ...क्का...मतलब सम....लिंगी.... मतलब...’ म मुसुक्क मुस्कुराउँछु । मैले टाउको तक्लु बनाउनुको कारण यति धेरै हुन सक्ने रहेछ । के थाहा ? यत्ति थाहा पाउन मैले कपाल गुमाउनुपर्‍यो ।

क्रान्तिकारी देखिने आम पुरुष प्रवृत्ति । विद्रोह गर्नुपर्छ भनेर सिकाउने अनि विद्रोह गर्‍यो भने कित्ता निर्धारण गर्ने जमात । तँ यत्ति मात्रै उड् । योभन्दा माथि उड्ने कोसिस गरिस् भने भुइँमा खसालिदिन्छु भनेजस्तो । स्वतन्त्रताको उडान भर्न खोज्दा महिला हुनुको सीमितता महसुस गराउने विद्रोही चेतका पुरुषहरू देखेर म छक्क पर्छु ।

मैले नजानेरै सही । कम्तीमा आफ्नै प्रेम र प्रेमीमाथि विद्रोह गरेँ । प्रेमीको कारणले घरमा विद्रोह गरिआएकै थिएँ । अहिले भने मेरो ताकत म आफैँ बन्नु परेको छ । सिंगो समाजमाथि प्रश्न गर्ने हैसियतमा पुर्‍याउने उसलाई मैले घृणा के गरिरहनु ? बरु आदर्शको छाता ओढेर हिँडिरहने यो समाजका प्रत्येक पुरुषप्रति घृणा छ, मलाई । सरी । यसमा ऊ पनि पर्छ ।

मेरो कपालले मलाई कम्तीमा यत्ति सिकायो ।

‘तिमी कपाल काटेको बारेमा लेख्नू न । अस्तिको लेख पढ्नुभएन ? कसको हो, बिर्सिएँ । कपाल काटेपछि लेखेका रहेछन् । तपाईं पनि लेख्ने कि ? के भयो त ट्राइ गर्नू न ।’ उसले खिसी गर्दै भन्यो । मलाई पहिलोपल्ट होचिएको महसुस भयो ।

किन आफ्ना अनुभूतिहरू लेख्नै नपाउने गरी किनारा लगाउन खोज्छन् । महिलाका कुराहरू, गन्थनमन्थन मात्रै हो भनेर कसरी निर्लज्ज भन्न सक्छन् ? अन्याय उनीहरू गर्ने ? तिमीहरूले यसो गर्‍यौ भन्दा महिलाको कुरा । महिलाको गन्थन हुने ?

टाउको तक्लु बनाएपछि म अर्कै आइमाई भएँ । कति कुरा सिक्नका लागि कपाल पनि बाधक बन्दो रहेछ । ‘कपाल किन काट्नुभएको’ भन्ने प्रश्नको जवाफ दिँदादिँदै मैले आफैँमा विद्रोहको, प्रश्नको दियो बाल्न सिकेँ । असन्तोष प्रकट गर्न सिकेँ ।

‘मेरो व्यक्तिगत स्वतन्त्रता हो ।’ मेरो मुखबाट फ्याट्ट जवाफ निस्कियो । कताबाट आयो, मलाई यस्तो भन्न ? मेरो उत्तरले आफैँ मख्ख परेँ ।

मेरो तक्लु टाउको भइन्जेल तनाव पाइराखेँ । कसैले केटी सोचेरै नहेरिदिने । अर्कै ग्रहबाट आएको अनौठो मान्छे जसरी घुरेर हेर्ने । सोधेकाहरूलाई त जवाफ दिन्थेँ । नसोधीकनै आँखाभरि प्रश्न बोकेर मेरो टाउको हेरेपछि छातीमा आँखा पुर्‍याइहाल्नेलाई के जवाफ दिने ? मैले लगाउने कपडामा पनि पुरुषले लगाउने कपडा हो कि महिलाले हो भनेर घोरिएर हेरिरहने जमातलाई के भन्ने ? मान्छेलाई अल्मल्याउन कस्तो ड्रेस लगाउनुपर्छ भन्ने कुरा पनि मलाई थाहा छ । विष्णु, कुसुम, किरणजस्ता नामहरू केटाका पनि हुन्छन् । केटीका पनि । कुनै कपडाहरू यस्तै हुन्छन् । म त्यस्तै कन्फ्युजवाला ड्रेस लगाउँथेँ । लगाउँछु पनि ।

कपाल लामो हुँदै गयो ।

एकाएक टाढिएका केटा साथीहरू नजानिँदो तरिकाले तानिन थालेँ । तर उनीहरूको प्रश्न उहीँ हो, ‘पहिला तिमीले कपाल किन काटेको ?’

‘अबचाहिँ कपाल नकाट है । लामो कपाल सुहाउँदो रहेछ ।’

‘मिसलाई विद्रोह गर्न पुग्योजस्तो छ नि । हा हा । कपाल लामै भइसकेछ । काट्ने होइन ?’

‘मान्छे सोझी लाग्थ्यो तर होइन रहेछ । कपाल काटेकी रहिछ पहिला । तक्लु बनाएकी रहिछे र पो त्यसले । त्यत्ति छोटो कसले बनाउँछ कपाल ?’

‘ममीबुबालाई तक्लु बनाएको थाहा थियो ? घरकाले गाली गर्लान् नि । काठमाडौँमा बसेर मनलाग्दी गर्छन्, अहिलेका केटीहरू ।’

‘तिमी कपाल यत्तिकै लामो बनाउनुपर्छ ल ?’ उसले पिठ्युँसम्म कपाल पालेकी केटीको फोटो पठाउँछ ।

‘मलाई झ्याऊ लाग्छ ।’

‘तिम्रो कपाल स्याहार्ने जिम्मा मेरो भयो । तिम्रो कपाल कोरिदिने, बाटिदिने, नुहाइदिने । बरु हामी बिहे नगरुन्जेलचाहिँ प्लिज मेरा लागि भए पनि कपाल नकाट है । मलाई तिम्रो लामो कपालमा खेल्न मन छ । राम्री देखिनलाई अलिअलि मिहिनेत गर्नैपर्छ । तिमीलाई अरूले राम्रो भनोस् भन्ने किन लाग्दैन ?’ राम्रो भनोस् । असल भनिदेओस् भन्ने चाहना सबैको हुन्छ । त्यो राम्रोको फ्रेमभित्र बस्न एकदम सकस हुन्छ, मलाई । खराब भनुँन् । तर आदर्श र नियमले थिचिएर मन नपरे हुन्थ्यो ।

‘तिमी पनि कपालमै अल्झिराख ।’

म त खुल्ला सोचको मान्छे हुँ । तर अरूहरूले कुरा काट्छन् । तिम्रो छोटो कपालका कारण मलाई साथीहरूले के–के भनेर जिस्काइराख्छन् । घरमा ममीले तिमीलाई मन पराउनुहुन्न । समस्या तिमीमा होइन । कपाल नभएकामा हो । कतिपय अवस्थामा हामीले अरूको कुरा पनि मान्नुपर्छ । मै एक जनाले तिमीले ठीक गर्‍यौ भन्दैमा हुन्छ ?

कपाल र पुरुष अहंबीच अन्योन्याश्रित सम्बन्ध छ । महिलाले कपाल छोटो भए पुरुषको अहं पनि छोटिन्छ । महिलाले कपाल लामो राखे पुरुषको अहंतालाई मलजल हुन्छ । कपालभित्र यस्तो गुह्य रहस्य रहेछ र पो, पुरुषहरू यो रहस्य महिलाको चुल्ठोमा पोको पार्न चाहने रहेछन् ।

‘तिमीचाहिँ मान्छेहरूलाई कपालमै अल्मल्याइराख ।’

‘कहिले तिम्रो पछ्यौरीमा अल्झेँ, कहिले तिम्रो चौबन्दीमा अल्झेँ’ गीत रमण घिमिरेले त्यसै कोर्नुभएको होइन रहेछ ।

‘कहिले तिम्रो पर्खाइमा अल्झेँ । कहिले तिम्रो आँखा तर्काइमा अल्झेँ । कहिले तिम्रो हँसाइमा अल्झे । कहिले तिम्रो कुरा गराइमा अल्झेँ ।’

अल्झिन यति धेरै कुराहरू छन् । प्रेमीहरू किन कपालमै अल्झिराख्छन् ?