प्रकृतिले जति नै कठिनाइ दिए पनि मानिस अहोरात्र खटेर निरन्तर चुनौती दिइरहेको छ । कहिले शिखर चढेर त कहिले विशाल आकाशमा हवाईजहाजमा उडेर । प्रकृतिमाथिको एउटा जितको कडी बन्दै आएको छ, सगरमाथाको चढाइ । हिजोजस्तै आज पनि सगरमाथाको चुचुरोमा पाइला टेक्न मानव उत्तिकै लालायित छन् ।

१६ जेठ ०१० सालमा पहिलो मानव पाइला सगरमाथा शिखर चढ्यो । न्युजिल्यान्डका नागरिक एडमन्ड हिलारी र तेन्जिङ नोर्गे शेर्पाले चढेको त्यो पहिलो फत्ते आज पनि उत्तिकै महत्त्व राख्छ। यिनै हिलारीले यस धरतीमा भ्रमण गरेको यो वर्ष सय वर्ष पूरा भएको छ । मानव साहसका प्रतीक हिलारीको योगदानलाई स्मरण गरिएको थियो, काठमान्डु इन्टरनेसनल माउन्टेन फिल्म फेस्टिबल (किम्फ) मा।

२५ मंसिरदेखि सुरु भएको महोत्सवमा हिलारीको जीवनीमा आधारित दुईवटा वृत्तचित्र द एसेन्ट अफ एभरेस्ट रओसन टु स्काई देखाइएको थियो । पहिलो वृत्तचित्र ५६ मिनेट २७ सेकेन्ड लामो एन्टोनेल्लो पादोभानोले निर्माण गरेका थिए भने दोस्रो माइकल डिलनले निर्देशन गरेका थिए ।

एसेन्टअफ एभरेस्टमा हिलारी र शेर्पाको जोडीले सगरमाथा आरोहण गरेको साहसिक कथा देखाइएको छ । साथमा सगरमाथा चढ्दा भोगेका कठिनाइ, नभनिएका कथाहरू र दुई आरोहीको मित्रता र शिखर चढ्नुको उद्देश्य चित्रांकन गरिएको छ ।

महोत्सवमा वृत्तचित्र देखाउन र फिल्म मेकिङको मास्टर क्लास चलाउन काठमाडौँ आएका डिलन नेपाल म्यागजिनसँग गफिए । उमेरले ७३ काटिसकेका डिलनले पहिलोपल्ट १० वर्षको कलिलो उमेरमा हातैले कागज काटेर रिलजस्तै बनाई फिल्म बनाएका थिए,अ हिस्ट्रीअफ द अर्थ । उनले बनाएको सो कागज चलचित्रको स्क्रिप्ट दिदीले पढेर सुनाइन् भने कुकुर र अभिभावकले चलचित्र हेरेर छक्क परेका थिए । यति भन्दै डिलन हाँसे र सँगै रहेको उनकी पत्नी रोबिन पनि हाँसिन् ।

विश्वविद्यालयमा पार्ट टाइम जागिरको रुपमा डिलनले वृत्तचित्र बनाउने, स्क्रिप्ट लेख्ने काम पाए । सोही कामको हौसलाले उनी ०२५ मा सगरमाथा क्षेत्रको लागि व्यावसायिक ट्रेकमा जोडिए । सगरमाथा यात्राका टिम नेता बिरामी भएपछि उनले क्यामेरा बोक्न पाए । यसरी फिल्म मेकिङमा हात हालेका डिलनले पछि हिमालयको साहसिक यात्राबारे बनाएको फिल्म बीबीसीले किन्यो । त्यहाँबाट आएको पैसाले पुन: नेपालमा अर्को फिल्म बनाउन उनी कुदे । 

बाल्यकालमा ८ वर्षकै उमेरमा हिलारीबारे सुने पनि डिलनको पहिलो भेट भने सन् ७० को दशकमा मात्र सम्भव भयो । हिलारीले चलचित्र बनाउन नयाँ समूह खोजेको पत्रिकाको विज्ञापनबाट थाहा पाएपछि डिलनले हिलारीलाई चिट्ठी लेखे । अन्त्यत:उनले हिलारीसँग काम गर्ने मौका पाए । ओसन टु स्काई त्यसै सहकार्य मध्येको एक हो । उनले हिलारीसँग मिलेर ६ वटा चलचित्र बनाएका छन् ।

सन् १९७५ मा हवाईजहाज दुर्घटनामा हिलारीले पत्नी र छोरी गुमाए । त्यही समयमा हिलारी ठूलो यात्रामा निस्के,जसलाई ओसन टु स्काईमा देखाइएको छ । समुद्रको जेट डुंगाको अनुभवदेखि भारतको गंगा हुँदै हिमालयात्रा वृत्तचित्रमा देखाइएको हो ।शालीन स्वभावका डिलनले हिलारीलाई भलाद्मी तथा विनम्र व्यक्तित्वको रुपमा सम्झन्छन् । भन्छन्, “उनी चर्चित थिए । तर उनमा घमन्ड पटक्कै थिएन । सबैसँग बोल्थे, हाँस्थे ।” 

२५ पटक नेपाल आइसकेका डिलनलाई नेपाल पानीपँधेरो भइसकेको छ । हिमाली भेगका संस्कृति, दृश्यावली र मानिसको मिलनसार व्यवहार देखेर प्रभावित डिलन अझै चुनौतीपूर्ण फिल्म बनाउन चाहन्छन् । समुद्रदेखि सगरमाथा टुप्पोसम्मको यात्रालाई देखाउन उनले एभरेस्ट सी टु समिट नामक वृत्तचित्र बनाए । अस्ट्रेलियाली आरोहीको ३ महिने यात्रा देखाइएको सो वृत्तचित्रले ९ वटा अन्तर्राष्ट्रिय अवार्ड जितेको थियो ।

थुप्रै पुरस्कृत वृत्तचित्र बनाएका डिलन आफ्नो अन्तर्मुखी स्वभावले फिल्म मेकिङ सहज भएको बताउँछन् । भन्छन्, “अन्तर्मुखी भएकै कारण म बढी संवेदनशील छु । वरपर भइरहेका घटनाहरुलाई ध्यान दिन्छु । यसले कथा भन्न मद्दत पुर्‍याउँछ ।”