राजपुर गाउँपालिका–३ करंगाकी मीना विकले पति वीरबहादुर विकलाई नेत्रविक्रम चन्द (विप्लव) नेतृत्वको माओवादी समूहले बेपत्ता बनाएको भन्दै खोजी गरिदिन मानव अधिकार आयोगलगायत विभिन्न संघसंस्थामा अनुरोध गरेकी छन् । पतिले विप्लव समूहको गढवा क्षेत्रको युवा संगठनको जिम्मेवारी लिएको र १/२ महिनाको अन्तरमा मात्रै घरमा आउने गरेको उनले बताएकी छन् । 

“३० असोज बिहान झिसमिसेमा श्रीमान् घर आउँदा केही बेर बसेर घरायसी कुरा गरिरहेका बेला कसैको फोन आयो,” मीना भन्छिन्, “पार्टीका साथीहरूले बोलाएका छन् भनेर निस्कनुभएको थियो । त्यसपछि सम्पर्कमा हुनुहुन्न ।” उक्त दिन विप्लव समूहका धेरैजसो नेता पक्राउ परेकाले प्रहरीलाई सूचना दिएको आरोपमा पतिलाई बेपत्ता पारिएको उनको अनुमान छ ।

घटनापछि चन्दले पार्टीको राप्ती ब्युरो बैठक तथा राजनीतिक प्रशिक्षण भइरहेको स्थानमा हस्तक्षेप गरेको जनाउँदै जारी गरेको विज्ञप्तिमा हरेक गद्दारी, ठक्कर र बलिदानीबाट विचलित नहुने दाबी गरेका छन् । विप्लव समूहका २१ नेता–कार्यकर्ता प्रहरीले पक्राउ गरेको एक महिनापछि दाङ र कपिलवस्तुको सीमा क्षेत्रबाट आधुनिक हतियारसमेत फेला पर्‍यो । 

प्रहरीले विल्पव समूहका उच्च तहका नेताहरू पक्राउ गरी ठूलो परिणाममा हतियार पनि बरामद गर्दा विप्लव समूहका गतिविधि नियन्त्रणमा आएको जिल्ला प्रहरी प्रवक्ता डीएसपी विनोदविक्रम शाहको दाबी छ । शाहका अनुसार विप्लव समूहसँग लुकाइराखेको ५ थान एसएमजी राइफल, १३ थान राइफलको म्याग्जिन, राइफलमा प्रयोग हुने ३ सय ९० राउन्ड गोलीलगायत सामग्री बरामद भएको थियो । 

राजीनामाको लहर

विप्लव समूहका अधिकांश नेता–कार्यकर्ताले प्रहरीले पक्राउ गरिसकेपछि हिरासतमै रहेका बेला राजीनामापत्र लेख्ने गरेका छन् । यसलाई कतिले प्रहरीबाट उन्मुक्ति पाउने रणनीतिका रूपमा पनि लिएका छन् भने कतिले साँच्चिकै विप्लव समूहको गतिविधि उचित नलागेर छाडेको बुझेका छन् । तर प्रहरीबाट छुटेकामध्ये निकै कमले मात्रै फेरि विप्लव समूहमा सहभागिता जनाएका छन् । कतिले सामान्य जीवनयापन गरेका छन् भने कतिले सूचना दिएर प्रहरीलाई नै सहयोग गरिरहेका छन् ।

विप्लव समूहका घोराही उपमहानगर इन्चार्ज रहेका सहदेव थारुले लामो समय हिरासतमा बसेपछि पार्टी परित्याग गरेको घोषणा गरे । विगतको १० वर्षे सशस्त्र द्वन्द्वमा समेत माओवादी तर्फ रहेका थारुले अहिले एक पटक प्रहरीले पक्राउ गर्दैमा कसरी पार्टी छाडे त ? यो उनको बाध्यता हो या पार्टीमा सुरक्षित तरिकाले राजनीति गर्ने रणनीति ?

३० असोजमा दाङको राजपुरबाट २१ नेताहरू नियन्त्रणमा लिँदा प्रहरीबाट बरामद हतियार र अन्य सामग्री  

“श्रीमती बिरामी भएकाले घरमा हेरचाह गर्ने कोही भएन । लामो समय थुनामा बस्दा घर लथालिंग भयो,” नेकपा घोराही इन्चार्जबाट राजीनामा दिएका थारु भन्छन्, “मेरो आफ्नै समस्या भएकाले पार्टीबाट राजीनामा दिनु परेको हो । अहिले घरकै काममा ध्यान दिइरहेको छु । तत्काल फेरि राजनीतिमा लाग्ने विचार छैन ।” 

थुनाबाट उन्मुक्ति पाइने र प्रहरीले फेरि पक्राउ गर्ने त्रासबाट बचिने आशाका साथ विप्लव समूहका नेताहरूले आफ्नो घरायसी कारण देखाई पार्टी छाडेको विज्ञप्ति जारी गरिरहेका छन् । बंगलाचुली गाउँपालिका इन्चार्ज शशिधर दमाई पनि पार्टी परित्याग गरेको विज्ञप्ति निकालेर प्रहरीबाट छुटे । यसैगरी नेकपा निकट शिक्षक संगठनको सल्लाहकार रहेका घोराही–१३ वनगाउँका वीरबल वलीले पनि पार्टी परित्याग गरेको विज्ञप्तिमार्फत प्रहरी हिरासतबाट मुक्ति पाए । ६७ दिनको नियन्त्रणबाट मुक्ति पाएका वली प्रहरीले नै जबर्जस्ती राजीनामापत्र बनाइदिएको दाबी गर्छन् । “लामो समयदेखि प्रहरी नियन्त्रणमा रहेकाले मेरो स्वास्थ्य अवस्था नाजुक छ । दाङ, रोल्पा, प्युठान घुमाएर मलाई दु:ख दिने काम भयो,” उनी भन्छन्, “प्रहरीले पार्टी छाडेको राजीनामापत्रमार्फत बदनाम गर्न खोज्यो । अरू कुरा आफैँ बुझ्नुस् ।” 

अदालतले थुनामुक्त गर्न आदेश दिँदा पनि प्रहरीले अनेक मुद्दा लगाएर फेरि पक्राउ गर्ने र दु:ख दिन थालेपछि नेताहरू राजीनामाको रणनीतिमार्फत प्रहरीबाट उन्मुक्ति पाइरहेका छन् । चन्दपछि दोस्रो वरीयतामा रहेका खड्कप्रसाद विश्वकर्मालाई पनि प्रहरीले देशका विभिन्न भागमा पुर्‍याएर मुद्दा चलाएको थियो । 

प्रहरीको रणनीति पटक–पटक पक्राउ गरेर तनाव दिने र अन्त्यमा पार्टी छेड्न बाध्य पार्ने देखिन्छ भने विप्लव समूहका नेताहरू लामो समय थुनिनुभन्दा राजीनामाको विज्ञप्ति निकालेर छुटकारा पाउने मनसायमा देखिन्छन् । प्रेस विज्ञप्ति जारी गरेर पार्टी छाडेको घोषणा गरेपछि सबैले थाहा पाउने, पार्टीसम्म कुरो पुग्ने र उनीहरूलाई पनि नैतिक दबाब हुने भएकाले पहिलेजस्तै सक्रिय हुँदैनन् कि भन्ने आश प्रहरीको देखिन्छ । यो रणनीतिमा प्रहरी सफल पनि देखिन्छ ।

ध्वस्त आधार इलाका 

विप्लव समूहले क्रान्तिका लागि आधार इलाका साविक राप्ती अञ्चललाई नै मानेको छ । उसले वर्गीकरण गरेका जिल्लामध्ये राप्तीका सबै जिल्ला ‘क’ वर्गमा पर्छन् । आफ्नो प्रभावका आधारमा हरेक जिल्लालाई ‘क’ देखि ‘घ’ श्रेणीमा विभाजन गरिएको छ । विप्लव समूह स्रोतका अनुसार ‘क’ श्रेणीमा २०, ‘ख’ मा ३७, ‘ग’ मा १४ र ‘घ’ मा ६ जिल्लालाई राखिएको छ । दाङ, रोल्पा, प्युठान, रुकुम र कालिकोट उनीहरूले मुख्य आधारभूमि मानेका छन् ।

विगत द्वन्द्वमा तत्कालीन विद्रोही माओवादीका चर्चित र भरपर्दो आधार इलाका थियो, रोल्पाको थबाङ । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि पनि विद्रोही भूमिकामै रहेर फरक चरित्र देखाउने यो गाउँलाई नै चन्दले पहिलो केन्द्र बनाएका थिए । सुरुमा पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको माओवादीबाट छुट्टिएर मोहन वैद्यले अर्को पार्टी खडा गर्दा थबाङ पूरै वैद्यको पछि लाग्यो । थबाङका अगुवा सन्तोष बुढा मगर यही पार्टीमा भएकाले गाउँ दाहालविरोधी खेमामा उभियो । दाहालले सत्तामा गएपछि विगतका आधार इलाका र जनतालाई भुलेको भन्दै उनीहरू आक्रोशित थिए, जसका कारण दाहाल लामो समय थबाङ जान नै सकेनन् । ०७० को संविधानसभा निर्वाचनमा शून्य मतदान गरेर उनीहरूले दाहालविरुद्धको आक्रोशलाई सार्वजनिक रूपमा व्यक्त गरेका थिए ।

चन्द नेतृत्वको पार्टी भएपछि थबाङ फेरि पनि विद्रोही समूहतिर लाग्यो । चन्दले थबाङमै बैठक राखेर आफ्नो आधार इलाका बचाइराख्ने प्रयास गरे तर स्थानीय निर्वाचन वहिष्कार योजना सफल हुन सकेन । कुनै एक राजनीतिक आदर्शका नाममा एकजुट हुँदै आएको थबाङलाई स्थानीय तह निर्वाचनले विभिन्न पार्टीमा विभाजन गरिदियो । थबाङ पहिलोपल्ट बहुदलीय प्रतिस्पर्धामा गयो । 

चन्द नेतृत्वको नेकपा निकट विद्यार्थी संगठनका केन्द्रीय सदस्य तथा पार्टी जिल्ला सदस्य अमित घर्ती मगर गाउँपालिका अध्यक्षमा निर्वाचन उठेका थिए । उनी अहिले राजपुरमा पक्राउ परे । गाउँपालिका अध्यक्षमा माओवादी केन्द्रका वीरबहादुर घर्ती १ हजार ९ सय ९० मत ल्याएर विजयी भए भने घर्तीले १ हजार ५७ मत ल्याए । स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका विप्लव निकट नेताहरूले वडा–१ मा मात्रै आफ्नो पकड जमाउन सफल भएका थिए । अरू सबै वडामा माओवादी केन्द्रले आफ्नो पुरानो साख फर्कायो । वडा–१ को अध्यक्षमा चन्द निकट स्वतन्त्र उम्मेदवार फर्कबहादुर बुढा तथा सदस्य लकअप बुढा, भद्रकुमार झाँक्री, मनपरी बुढा र जितकुमारी विक विजयी भएका थिए । वडा–१ थबाङको पुरानो गाउँ हो । 

चन्द पक्षले गाउँपालिका प्रमुख नै नजिते पनि एक वडा जितेकाले पुरानो थबाङ गाउँमा आफ्नो प्रभाव रहेको दाबी गरिरहेको छ । उक्त प्रभाव देखाउन एक पटक गाउँपालिका अध्यक्षलाई अपहरण नै गरेका थिए । वडाध्यक्षको निधनपछि सम्पन्न उपनिर्वाचनमा विप्लव समूहले थबाङ–१ मा भद्रकुमार झाँक्रीलाई स्वतन्त्र उम्मेदवार बनाएको थियो तर आलोचित भएपछि अन्त्यमा उम्मेदवारी फिर्ता लिन लगायो । 

विप्लव समूहले आधार इलाका ठानेर थबाङमै ५–८ फागुन ०७३ सम्म आठौँ महाधिवेशन सम्पन्न गरेको थियो । १ फागुनमा काठमाडाैँमा उद्घाटन गरिएको महाधिवेशन आधार इलाका ठानेरै थबाङ लगिएको थियो । त्यही महाधिवेशनबाट नेकपा माओवादीको नाम परिवर्तन गरी नेकपा मात्रै राखिएको हो ।