रामेछापका सुजनकुमार खड्का, ३१, लाई एक दैनिक पत्रिकामा १० मंसिर ०७४ मा छापिएको विज्ञापनले तान्यो, ‘पोल्यान्डमा रोजगारीको अवसर’ । कामदारको माग संख्या दुई सय । १ लाख ३ हजार रुपैयाँ तलबसहित खान र बस्‍ने सुविधा पनि ।

दुई वर्ष दुबई बसेर फर्किएका सुजनले पत्रिकामा दिइएको सम्पर्क नम्बरमा फोन गरे । उनलाई कार्यालयमै बोलाइयो । धुम्बाराहीमा भेटियो, कालीकोट ओभरसिजको अफिस ।

त्यहाँ सुजनजस्तै विज्ञापन हेरेर कार्यालय खोज्दै आएका अन्य २० युवा पनि थिए । म्यानपावर सञ्‍चालक सनमान गोलेले ‘पोल्यान्ड ढिलो हुन सक्छ, जर्मनी चाँडै हुन सक्छ’ भनेपछि जर्मनीकै लागि खड्का राजी भए ।

पोल्यान्ड पुगेर युरोपका अन्य देश छिर्ने योजना बनाएका सुजनलाई ‘ढुंगा खोज्दा देउता’ मिलेजस्तै भयो । जर्मन छिर्ने तरिका थियो, युएनको युवासम्बन्धी कार्यक्रममा सहभागी हुने र अवैधानिक रूपमा बस्‍ने ।

उनले अनलाइन आवेदनका लागि मात्रै म्यानपावरलाई १ लाख रुपैयाँ बुझाए । यसरी पठाएबापत सनमानले १२ लाख रुपैयाँ खर्च लाग्‍ने बताए । तर जर्मनी दूतावासले लिएको अन्तर्वार्तामा भने सुजन अनुत्तीर्ण भए ।

सनमानले फेरि पोर्चुगल पठाइदिने आश्वासन दिए । खड्कासहित ११ जनाले पोर्चुगल जानका लागि १२ लाखका दरले १ करोड ३२ लाख रुपैयाँ कार्यालयमै बुझाए । उनीहरूको सपना थियो– जसरी पनि युरोप छिर्ने ।

म्यानपावर एजेन्ट भीम लामालाई पनि २४ फागुन ०७४ मा सुजनसहितको ११ जनाको टोलीसँगै दिल्ली पठाइयो । सुजन भन्छन्, “दिल्लीबाट पश्चिम अफ्रिकाको बाटो हुँदै पोर्चुगल लैजाने तयारी थियो ।”

चोर बाटो : विज्ञापनमा अन्तर्वार्ता दिएर वैधानिक तरिकाबाट लगिने भनिए पनि सुजनसहितको टोलीलाई चोर बाटोबाट पोर्चुगल छिराउने तयारी थियो । दिल्लीस्थित पोर्चुगल दूतावासबाट भिसा लगाउने भनी एजेन्ट भीम लामाले २० दिन त्यहीँ राखे ।

उनीहरूलाई पर्यटक भिसामा दिल्लीबाट मुम्बईको बाटो हुँदै अफ्रिकाको केन्या पुर्‍याइएको थियो । केन्याबाट आइभरीकोस्ट, सेनेगल हुँदै गिनीबिसाउको राजधानी बिसाउ पुर्‍याइएको थियो । पश्चिम अफ्रिकामा अवस्थित गिनीबिसाउ पोर्चुगलको उपनिवेश हो ।

बिसाउ पुगेपछि पोर्चुगलका लागि सेटिङ मिलाउन समय लाग्‍ने भन्दै उनीहरूलाई फ्ल्याटमा राखिएको थियो । फ्ल्याटमा राखिए पनि बस्‍ने र खाने खर्च आफूहरूले नै बेहोर्नु परेको सुजन बताउँछन् । बाटो खर्च भन्दै लगेको १५ सय युरो पनि उनीहरूले एजेन्टलाई नै बुझाएका थिए । खड्का भन्छन्, “पोर्चुगल जाने दिन कुरेर बसिरहेका हामीलाई एजेन्टले एक वर्षपछि भिसाबिनाको टिकट थमाइदियो ।”

उनका अनुसार पोर्चुगल छिराउनका लागि बिसाउका एक एजेन्टमार्फत त्यहाँको इमिग्रेसन नै किनिएको रहेछ । एजेन्टले नेपाल चीनको एक प्रान्त भनी बिनाभिसा छिराउन त्यहाँका कर्मचारी र प्रहरीलाई कन्भिन्स गरेका रहेछन्, होइन भनेपछि फिर्ता पठाइयो । त्यहाँ बस्दा र खाँदा मात्रै ७ लाख रुपैयाँ खर्च भएको उनी सुनाउँछन् । बिसाउमा पोर्चुगलको टिकट थमाएर लामा त्यहाँबाट दिल्ली फर्किएका थिए ।

ठगीका अनेक दाउ : कालीकोट ओभरसिजको विज्ञापनको भ्रममा परेर रौतहटका सन्तोष पौडेल, २७, पनि कार्यालय पुगे । उनीसँगै गएकी हेमकुमारी श्रेष्ठलाई पनि पोर्चुगल जाने अफर दिइयो । सञ्‍चालकले कृषि कामका लागि आएको कामदारको मागपत्र देखाए । सन्तोषले आफ्नो र साथीको गरी १६ लाख रुपैयाँ बुझाए । एक महिनापछि उनीहरूलाई ‘जब अफर लेटर’ आएको भन्दै भनेर बोलाइयो ।

सन्तोषसहितको ३२ जनाको टोलीलाई ४ जेठ ०७५ मा दिल्लीस्थित पोर्चुगलको दूतावासमा अन्तर्वार्ताका लागि लगियो । दिल्ली पहाडगन्जको एक होटलमा १७ दिनसम्म राखियो । त्यतिबेलासम्म अन्तर्वार्ता दिनकै लागि गोलेले थप ५३ जनालाई पनि बोलाएका थिए । पौडेल भन्छन्, “अन्तर्वार्ताका लागि दिन कुर्‍यौँ तर पालो कसैको आएन ।”

अन्तर्वार्ता दिन नपाएपछि पैसा फिर्ता माग्दा गोलेले सीधै पोर्चुगलको सेटिङ मिलाएको आश्वासन दिएर काठमाडौँ फिर्ता ल्याएको पौडेल सुनाउँछन् । “फोन गर्दा सेटिङ मिलाउँदै छु भन्ने जवाफ दिन्थे,” उनी भन्छन्, “अहिले त सम्पर्कमै छैनन् ।”

गोले चार महिनाअघि नै सबैको पैसा र पासपोर्ट लिएर फरार भएका रहेछन् । गोलेले म्यानपावर पनि बेचिसकेका छन् । उनीहरूलाई दिइएको ‘जब अफर लेटर’ पनि नक्कली रहेछ ।

पौडेलले युरोपमा धेरै कमाइ हुने लोभमा रौतटहमा कम्प्युटर पसल बेचेर पैसा बुझाएका थिए । भन्छन्, “विदेश जाने लोभले गरिरहेको व्यवसाय पनि छाडेँ, अहिले अर्काको पसलमा थोरै तलबमा काम गरिरहेको छु ।”

मलेसियामा सेक्युरिटी गार्डको काम गरी फर्किएका धादिङका देव राना मगर पनि उक्त म्यानपावरबाट ठगिएका छन् । सन् २००४ मा मलेसिया पुगेका म्यानपावर सञ्‍चालक गोलेसँग एउटै कम्पनीमा सेक्युरिटी गार्डको काम गरेका देवलाई पनि पोर्चुगल लैजाने भनी ४ लाख रुपैयाँ लिए । तर पठाएनन् ।

उनीसहित ४६ जनाको टोलीलाई सुरुमा पोल्यान्ड पठाउने भनिएको थियो । भिसा मिलाउन नसकेपछि पोर्चुगल पठाइदिने भनी दिल्लीस्थित दूतावास पुर्‍याइयो । दूतावासमा समेत सेटिङ मिलाएर अन्तर्वार्ता दिलाएको भनिए पनि भिसा लागेन । देव भन्छन्, “जाने टोलीमा सञ्‍चालक गोलेका आफन्त पनि भएकाले विश्वासमा परेर जे–जे भने, सबै मान्यौँ ।”

उठाउन खोज्दा उल्टै ऋण : ०७६ कात्तिकयता वैदेशिक रोजगार विभागमा कालीकोट ओभरसिजविरुद्ध दर्ता भएको उजुरीको संख्या २५ छ । ओभरसिजले तीन सयभन्दा बढीलाई ठगे पनि ६५ जनाले मात्रै उजुरी दिएका छन् ।

ठगीमा परेकामध्ये सुजन, सन्तोष, देव र दीपक डुबेको पैसा उठाउन काठमाडौँमै कोठा भाडा लिएर बसेका छन् । सन्तोष भन्छन्, “विभाग र म्यानपावर धाउने चक्करमा उल्टै तीन लाख खर्च भयो ।”

देव ठमेलस्थित साकुरा होटलमा १५ हजार रुपैयाँ तलबमा राती पार्ट टाइम काम गर्छन् । दिउँसो विभाग र म्यानपावर व्यवसायी खोज्‍न धाउँछन् । भन्छन्, “डुबेको पैसा उठाउने चक्करमा थप ऋणको भारी बोक्नु परेको छ ।”

सुजन पनि आफ्नो गुमेको पैसा उठाउन ८ महिनादेखि यतै छन् । म्यानपावर बेचे पनि पीडितसँग सम्पर्कमै रहेका गोलेले पैसा फिर्ता गर्ने आश्वासन दिँदै झुलाएका छन् । भन्छन्, “पहिला म्यानपावरबाटै पैसा उठाउन लागे पनि केही सीप नलागेपछि सबैले विभागमा उजुरी दियौँ ।”

गिनीबिसाउबाट ठगिएर सँगै नेपाल फर्किएका एक साथी फेरि उसैलाई ६ लाख तिरेर क्यानडा जान राजी भएको सुजन सुनाउँछन् । भन्छन्, “उनले हाम्रो कुरा पत्याएनन् । त्यहाँको पीआर (स्थायी बसोबास) पाउने लोभमा ठगिएको थाहै पाएनौँ ।”

ठगी धेरै, उजुरी थोरै : वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांकअनुसार आव ०७४/७५ मा उजुरी गर्ने युवाको संख्या ७ सय ६९ छ । आव ०७५/७६ मा १ हजार २ सय ६३ मात्रै ।

“गैरकानुनी रूपमा युरोप–अमेरिका जान खोज्दा धेरै ठगिएका छन्, त्यसैले उजुरी गर्न आउँदैनन्,” विभागका निर्देशक हरिप्रसाद ज्ञवाली भन्छन्, “आएकासँग पनि प्रमाण हुँदैन ।” मानव तस्करी र ठगी गरेको आरोप लागेका उक्त म्यानपावरका तीनै जना सञ्‍चालक सनमान गोले, अवतार वाइवा र भीम लामाविरुद्ध विभागमा तीन करोड ठगी गरेको उजुरी परेको छ ।

तीनै सञ्‍चालकलाई पक्रिन विभागले मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोलाई पत्रसमेत काटेको छ । ब्युरोका डीएसपी राजकुमार सिलवाल तीनै जना आरोपीको खोजी

भइरहेको बताउँछन् । 

विदेशबाट फर्केर म्यानपावर

कालीकोट ओभरसिजका सञ्‍चालक सनमान गोले, ४१, सन् २००६ मा वैदेशिक रोजगारीमा मलेसिया गएका थिए । तीन वर्षपछि फर्किएका गोलेले मलेसियामै कामदार पठाउने एजेन्टको काम गर्न थाले ।

हेटौँडा उपमहानगर–१३ पदमपोखरी स्थायी घर भई बौद्ध चुच्चेपाटी बस्‍ने गोलेले ०७४ वैशाखमा कालीकोट ओभरसिज सञ्चालन गरेका थिए । आफन्त, साथीहरूलाई समेत वैदेशिक रोजगारीका लागि युरोप लैजाने भनी ठगी गरेको उनका साथी देव राना मगर बताउँछन् ।

ओभरसिजका अन्य दुई सञ्‍चालक अवतार र भीम पनि सुरुमा म्यानपावरमा एजेन्टका रूपमा काम गर्थे । मकवानपुर घर भएका तीनै जना आफन्त हुन् । भीम ०७४ को स्थानीय तहको निर्वाचनमा कैलाश गाउँपालिकाको अध्यक्षमा राप्रपाबाट उठेका थिए । लामाले युवाहरूलाई युरोप पठाउन भनी लिएको पैसा चुनावमा खर्च गरेको स्थानीयको भनाइ छ । गाउँका धरै युवालाई युरोप लैजाने भनी ठगी गरेको गुनासो आएको वडाअध्यक्ष मनोज वाइवा बताउँछन् ।