नेपालमा पहिलो पटक कलेजोको सफल प्रत्यारोपण गरिएको छ । प्रत्यारोपणका लागि मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्र, भक्तपुरमा डा डेभिड कोनको नेतृत्वमा १४ दक्षिण कोरियाली चिकित्सकहरु आएका थिए, जसले यसअघि भियतनाम, मंगोलिया र इजिप्टमा समेत यो सेवा सुरु गर्न सघाएका थिए । यो सफलतासँग जोडिएका विविध आयामबारे प्रत्यारोपण दलका एक सदस्यसमेत रहेका कलेजो रोग विशेषज्ञ प्राडा सुधांशु केसीसँग गरिएको कुराकानी : 

कलेजो प्रत्यारोपण कस्तो प्रक्रिया हो ?

जब मानिसमा जन्डिसका कारण तीव्र रूपमा कलेजोले कम काम गर्दै जान्छ वा लिभर थ्रोबोसिस रोगका कारण दीर्घ रूपमा जन्डिस हुन्छ, बान्ता आइरहन्छ । यस्तो अवस्थामा कलेजो फेल हुन सक्छ, जसबाट बच्न प्रत्यारोपण गर्नुपर्छ । 

कलेजो लिने–दिने प्रक्रिया कस्तो हुन्छ ?

सामान्यत: स्वस्थ मानिसले ४० देखि ६० प्रतिशत कलेजो दान गर्न सक्छन् । दिने व्यक्तिलाई ठूलो समस्या किन पनि हुँदैन भने लिने–दिने दुवैमा एकदेखि डेढ वर्षमा कलेजो पलाएर पुरानै स्वरूपमा आउँछ । यसैले कलेजो दान सहज छ ।

नेपालमा कलेजो फेल हुने समस्या कस्तो छ ?

नेपालमा धेरैजसो दीर्घ रूपमा कलेजो समस्या हुनेहरू छन् । म स्वयंले भेट्ने कलेजोको समस्या झेलिरहेका बिरामीमध्ये बर्सेनि कम्तीमा एक सयको प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने अवस्था पाउँछु । देशभर एक हजारभन्दा बढीको त्यस्तो समस्या हुन सक्छ । 

कलेजो असफल हुने समस्या कसरी आइपुग्छ ?

अत्यधिक मद्यपान, भाइरल हेपाटाइटिस बी र सीको असर एवं लामो समयसम्म कलेजोमा बोसो जम्नु नै कलेजो असफल हुने कारण हुन् । स्वस्थ जीवनशैली, लागू औषधबाट पर रहनु र हेपाटाइटिस बीको खोप लगाउनु नै यो समस्या आफूमा छिर्नै नदिने तरिका हो । 

कोरियाली टोली नेपालमा आएर प्रत्यारोपण गर्नुको खास अर्थ के हो ?

नेपाल सरकारले हालै मात्र मानव अंग प्रत्यारोपण नियमावली– २०७३ ल्याएको हो, यो सफलताको ठूलो अर्थ उक्त कानुनको व्यावहारिक कार्यान्वयन भयो भन्ने हो । यद्यपि, यसको व्यापकताका लागि गर्नुपर्ने काम थुप्रै छन् । 

अब प्रत्यारोपण गर्न सक्ने नेपाली जनशक्ति छ कि छैन ?

जनशक्ति छ तर उनीहरू नजुटीकन काम गर्न सक्दैनन् । नेपाली जनशक्तिबाट सेवा विस्तारका लागि छरिएर रहेका जनशक्तिलाई जुट्ने माहोल बनाउने र जुटाइदिने व्यक्ति/संयन्त्र चाहिएको छ । 

नेपालमा व्यावसायिक सेवा सुरु गर्दा आर्थिक भारमा पनि कमी आउँछ कि ?

अहिले भारतमा कलेजो प्रत्यारोपणको २३ लाख भारतीय रुपियाँ पर्न आउँछ । नेपालमा भयो भने २३ लाख नेपाली वा त्यसभन्दा कममै हुन सक्छ । यद्यपि, त्यो यति नै भनेर अहिले नै भन्न सकिने अवस्था छैन ।