सेतो ढुंगाको किस्सा
बाबा मातृकासित घट्टेकुलोको डेरामा बस्दा म सानै थिएँ । एक प्रकारले स्मरणशक्ति बल्ल सुरु भएको थियो ।
बाजे कृष्णप्रसाद कोइरालासँग कति पटक भेट भयो, मलाई यकिन छैन । किनभने म पाँच वर्षको छँदै उहाँ बित्नुभयो । फागुन १९९९ मा भारतीय समाजवादी नेता जयप्रकाश नारायण र राममनोहर लोहियालाई विराटनगरस्थित कोइराला निवासमा राखेको आशंकामा त्यतिबेलाका बडाहाकिम सोमशमशेर जबराको निर्देशनमा खानतलासी गरिएको सम्झिन्छु । प्रत्येक कोठा खानतलासी गर्दा जयप्रकाश नारायणको हस्ताक्षरमा बीपी कोइरालालाई दिइएको दुई–तीनवटा किताबबाहेक केही भेटिएन ।
घरमा केही नभेटिए पनि कृष्णप्रसादलाई विराटनगरदेखि वीरगन्जसम्म बयलगाडामा अड्डासार गर्दै त्यतिबेलाको नेपाल गभर्मेन्ट रेलवेबाट वीरगन्जदेखि अमलेखगन्जसम्म पुलिसको पहरामा पुर्याइयो । त्यसपछि फेरि भीमफेदीमा चिसापानीगढीका हाकिमलाई बुझाइयो । काठमाडौँसम्मको त्यो २२ दिने पुलिस निगरानीसहितको यात्रामा छोरा तारिणीप्रसाद पनि कृष्णप्रसादको रेखदेख र सेवामा खटिनुभएको थियो । पिताजी कृष्णप्रसादसँगै महन्थी केवट पनि सेवकका रुपमा आएका थिए ।
कृष्णप्रसाद काठमाडौँ आइपुग्दा छोरा मातृकाले कालीमाटी पुगेर भेट्नुभयो । त्यतिबेला पिताजी कृष्णप्रसादलाई चिनजानका मित्र भेटनारायण श्रेष्ठको पाखो पोखलड्याङ (हालको न्युरोड) स्थित घरमा नजरबन्द राखियो । त्यो घरचाहिँ भेटनारायणले राणाजीको छोरी भगाएको कसुरमा जफत गरिएको थियो । पिताजीलाई नजरबन्दमा राखिएको घरमा श्रीमतीहरुसँगै बस्न अनुमति दिइएको थियो । नातागोता भेट्न, हिन्दी/अंग्रेजी पत्रिका पढ्न पनि छूट थियो ।
नजरबन्दमा राखेको घरमा भेट्न आउनेसँग ‘राणाहरुले थुनेका छन्, खान पनि दिँदैनन्’ भन्नुभएछ कृष्णप्रसादले । त्यसको पोल तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री जुद्धशमशेरकहाँ कसैले पुर्याइदिएछ । जुद्धशमशेरले जंगिएर भनेछन्– ‘काठोलाई झन् मान गरेर नजरबन्द राखेको त खान दिएनन् भन्दो रहेछ । हाल्दिनू जेलमा ।’ त्यसपछि उहाँलाई सेन्ट्रल जेल सारियो । तर मैले आमासँग गएर बागमती उत्तर किनारको जुद्ध धर्मशालामा उहाँलाई भेटेको थिएँ ।
बाबा मातृकासित घट्टेकुलोको डेरामा बस्दा म सानै थिएँ । एक प्रकारले स्मरणशक्ति बल्ल सुरु भएको थियो । सायद बहिनी सविता सानै भएकाले बाबा हाम्रो साथ जानुभएन । घट्टेकुलोबाट डिल्लीबजार, बागबजार, वीर अस्पताल अगाडि हुँदै त्रिपुरेश्वर बागमती किनारको पिताजी कृष्णप्रसादलाई राखिएको घर पुगेको हुनुपर्छ । तर त्यो बाटोको राम्ररी सम्झना छैन । आमाले मलाई अगाडि लगाउँदै बागमती किनारमा पर्ने खुला ढोकाबाट सिँढी चढाउनुभयो । यो घटनाचाहिँ विसं २००० तिरको हो ।
जुद्ध धर्मशालास्थित कोठा मैले कहिल्यै देखेको थिइनँ । चारैतिर आँखा दौडाएँ । पूर्व–पश्चिम लामो र उत्तर–दक्षिण चौडा थियो त्यो कोठा । काठकै फलेकमा गुन्द्रीहरु जोडेर बिछ्याइएको थियो । त्यहाँ तीनवटा साना–साना बिछ्यौना पनि थिए । कोठाको पश्चिमपट्टिको भित्तामा काठको खुटी थियो । काठको खुटीमा पुलिस (त्यतिबेलाको रामदल) ले लगाउने रातो फेटा टाँगिएको थियो । दिउँसो भएकाले होला, पुलिस थिएन । सायद सहर घुम्न गएको थियो कि !
आमाले ससुरा कृष्णप्रसादलाई भुइँमा निधार टेकेर ढोग गर्नुभयो र मलाई पनि त्यसै गर्न भन्नुभयो । मैलेचाहिँ गोडै समाएर ढोगेँ । त्यस दिन आमाका साथ लामो बाटो तय गर्दा मैले सडकको एउटा सानो सेतो ढुंगा टिपेर हातमा राखेँ । मैले हातमा टिपिराखेको त्यो ढुंगा देखेर पिताजीले भन्नुभयो, “त्यो ढुंगो मलाई दे तेरो चिनो ।”
मैले आमाले ढुंगो खोसेर बाजेलाई दिनुहुन्छ भन्ठानी मुठी बन्द गरेँ । आमाले भन्नुभयो, “दे पिताजीलाई त्यो ढुंगो । तँलाई माया गरेर मागेको । फर्किंदा फेरि बाटोमा अर्को टिप्नू ।” आमाको करबलका अगाडि केही लागेन । मैले त्यो ढुंगा पिताजीलाई दिएँ ।
बाजेका सबै दाह्री सेतै र झुसे थिए, राणाको कैदी जीवन व्यतीत गरिरहेको भएर होला । त्यस समय दाजु विमल र म उहाँ (कृष्णप्रसाद) का छोराहरुका तर्फका जम्मा दुई नाति थियौँ । छोरी नलिनी दिदी (फुपू) का छोराद्वय विनय र शैल दाजु काली बाबु (कालीप्रसाद उपाध्याय, जो नेपालका पहिलो महान्यायाधिवक्ता) का साथ त्यस समय भारतको पटना वाहामा बस्नुहुन्थ्यो । यसो भएको हुँदा सँगै बस्ने नातिहरुप्रति पिताजीको लगाव बढी हुनु स्वाभाविकै हो ।
पिताजीलाई भेटेर म दुई–तीन दिनमै विराटनगर गएँ सायद । सोच्छु, थुनाबाट जीवितै फर्किएको भए सायद उहाँले त्यही ढुंगा देखाउँदै भन्नुहुन्थ्यो होला, “हेर, तैँले दिएको चिनो मैले कति जतनसाथ राखेको छु ।”
प्रस्तुति : गोकुल अर्याल
सम्बन्धित
कम्युनिस्ट पार्टीको गुपचुप गतिविधि गरिरहेका नरबहादुर कम्मर र छाती दुवैतिर जापानी, भारु, ने...
थैले काण्डमा पक्राउ पुर्जी
नारदमुनि स्वयंले अंग्रेजी पढाउँथे । ब्रिटिस फौजको जमदार भएका र त्यति धेरै नपढेका उनले हाम...
नारदमुनि थुलुङको सम्झना
हुन त कतिपयले ममा भारतीय कलाकार मकबुल फिदा हुसैनको प्रभाव परेको भन्ठान्छन् । तर भक्तपुरमा ...
यस कारण घोडाचित्र
राजा वीरेन्द्रले आफ्ना निजी सचिव चेतबहादुर कुँवरमार्फत ६० हजार रुपैयाँ पठाइदिए । त्यही पै...
राजाले दिएको टिकटमा अमेरिका
सरकारी स्वामित्वको अखबार भएको हुँदा व्यवस्थाको विरोध गरेर गोरखापत्रमा व्यंग्यचित्र बनाउन प...
अखबारमा कार्टुनकारिता
जापानको फुकुओका आर्ट म्युजियममा पहिलोपल्ट आयोजित एसियाली कला प्रदर्शनीमा दस अवतार सिर्जना ...