विसं २००३ मा भारत सरकारले श्री ३ पद्मशमशेर राणालाई राजकीय भ्रमणको निम्तो दियो । तर, पद्मशमशेर र चन्द्रशमशेरका खलकबीचको सत्ता छिनाझप्टीले उनको भारत भ्रमण अनिश्चित बन्यो । दुई खलकबीचको विवाद कतिसम्म थियो भने चन्द्रशमशेरका खलकतर्फबाट गद्दी छोड्न पद्मशमशेरलाई राम्रै आर्थिक प्याकेजको प्रस्तावसमेत गरेका थिए । तर, यो सार्वजनिक चाहिँ भएन ।

चिफ साहेब मोहनशमशेरले महाराजगन्जस्थित लक्ष्मी निवासमा रहेको आफ्नो कार्यालय श्री ३ महाराज घोषणा नहुँदै सिंहदरबारमा लैजाने निर्णय गरे । किन एक्कासि त्यस्तो निर्णय भयो, हामी कारिन्दाले भेउ पाउने कुरा थिएन । त्यति बेला श्री ५ त्रिभुवन र पद्मशमशेर कागजमा मात्र श्री ५ र श्री ३ थिए, मुलुकको शासनसत्ता त मोहनशमशेरले महाराजगन्जस्थित लक्ष्मी निवासबाट नै चलाइरहेका थिए । सिंहदरबारमै कार्यालय सार्ने निर्णयले कतै मोहनशमशेरले महाराजका रूपमा प्रत्यक्ष शासन गर्न चाहेका त होइनन् भन्ने चर्चा चल्न थाल्यो ।

अर्कोतर्फ महाराजगन्जस्थित लक्ष्मी निवास पनि शान्त थिएन, चन्द्रशमशेर र जुद्धशमशेर खलकका राणाहरूको बाक्लो आवतजावत र गोप्य कोठाहरूमा उनीहरूको सरसल्लाहले त्यहाँ पनि एक किसिमको तनाव देखिन्थ्यो । यसले पनि भित्र केही गडबड छ भन्ने अनुमान लगाउन गाह्रो थिएन । चन्द्रशमशेरका खलक र रोलवाला सबै राणाहरू त्यति बेला पद्मशमशेरलाई जसरी पनि सत्ताच्यूत गर्ने ध्याउन्नमा थिए ।

वास्तवमा मोहनशमशेर र पद्मशमशेरबीच सत्ताका लागि सहमति भइसकेको रहेछ । पद्मशमशेरको विशालनगरस्थित दरबारमै भएको सहमति अनुसार उनले महाराजकै हैसियतमा भारत भ्रमण गर्ने र उतैबाट राजीनामा लेखेर पठाएपछि श्री ३ को राजगद्दीमा मोहनशमशेर बस्ने तय भएको रहेछ । त्यति मात्र होइन, आफ्नो श्रीपेच ‘छोरा वसन्तशमशेरसँग रहेको र आवश्यक परेका बखत लिएर आउन’ पनि पद्मशमशेरले मोहनशमशेरलाई अनुमति दिएका रहेछन् । त्यही अनुसार मोहनशमशेरले आफ्नो कार्यालय सिंहदरबारमा सार्ने निर्णय गरेको कुरा पछि आएर खुल्यो ।

पद्मशमशेरका लागि पनि त्यति बेलाको उपयुक्त बाटो सायद त्यही सम्झौता थियो । किनभने, भ्रमणमा रहेकै बेला सत्ताच्यूत भएको खबर सुनेर हारेको जुवाडेजस्तो भएर फर्किन चाहँदैनथे उनी । सायद त्यही कारण राजकीय सान र हैसियतमा भारत भ्रमण गर्ने निधो गरेर उनले मोहनशमशेरलाई भारत भ्रमणका क्रममा त्यहाँको कुन ठाउँ मन पर्छ, त्यहीँ बसोवासको व्यवस्था मिलाएपछि उतैबाट राजीनामा लेखेर पठाउने वचन दिएका थिए ।

विसं ००३ को अन्त्यतिर पद्मशमशेर महाराजको हैसियतमै भारतको राजकीय भ्रमणमा निस्किए । त्यो भ्रमणको तामझाम वास्तवमै उच्चस्तरको थियो । कुनै कुराको कमी हुन दिइएको थिएन । उनीपूर्वका महाराजका भन्दा बग्गी, गाडी, भरिया र कारिन्दाको पंक्ति ठूलो थियो । वास्तवमा पद्मशमशेरले आफ्ना लागि आवश्यक धेरै कुरा त्यतिबेलै लिएर हिँडेकाले पनि उनको भ्रमण टोली ठूलो देखिएको थियो ।

मोहनशमशेर पनि कम चलाख थिएनन् । उनले ‘दाजु महाराजलाई एक्लै पठाउन मन मानेन र छोरालाई पनि साथ लगाएर पठाएँ’ भन्दै पद्मशमशेरको सवारीमन्त्रीका रूपमा आफ्नै छोरा विजयशमशेर ( पशुपतिशमशेर राणाका बाबु)लाई पठाए । विजयशमशेरलाई महाराजसँगै पठाउनुको मोहनशमशेरको भित्री उद्देश्य भने पद् मशमशेरलाई मनाएर उतैबाट राजीनामा लेख्न लगाई त्यो पत्र लिएर आउने र आफू राजगद्दीमा आरोहण गर्ने भन्ने थियो । विजयशमशेर निकै बाठा र सक्षम व्यक्तिका रूपमा परिचित थिए । मोहनशमशेर पनि निश्चिन्त थिए, यत्तिको छोरा साथ लगाएर पठाएपछि अवश्य पनि फकाई फुल्याई राजीनामा लिएरै आउँछ ।

यसबीच, मोहनशमशेरले ज्योतिषीलाई साइत हेराएर पद्मशमशेरको दरबार वसन्त भवनबाट श्री ३ ले लगाउने श्रीपेच दरबारमा दाखिला गराइसकेका थिए । त्यो श्रीपेच मैले नै राती १० बजेको साइतमा वसन्तशमशेरसमक्ष भर्पाई गरेर लिएर आएको थिएँ, जुन भर्पाई अद्यापि पद्मशमशेरका नाति दिलीपशमशेरसँग सुरक्षित छ ।

यसैबीच, भारतको राजकीय भ्रमणमाा रहेका पद्मशमशेरले राँचीमा बस्न मन बनाएको खबर पठाए । तर, राजीनामा पत्र भने पठाएनन् । अलिक समय कुर्दा पनि पद्मशमशेरको राजीनामा पत्र नआएपछि मोहनशमशेरका ओठमुख सुक्न थाले । राजगद्दीमा आसिन हुने भनेर सिंहदरबार सरिसकेका मोहनशमशेरलाई पर्नु अप्ठ्यारो पर्‍यो । त्यसपछि उनले त्यतिबेलाका चतुर कमान्डिङ कर्णेल डम्बरशमशेर थापालाई जसरी पनि पद्मशमशेरको राजीनामा पत्र लेखाएर ल्याउने जिम्मेवारी सुम्पिएर राँची पठाए । आफ् ना नातेदारसमेत रहेका थापालाई त्यस कामका निम्ति रोज्नुको मुख्य कारण उनी पद्मशमशेरका पनि अत्यन्तै विश्वासपात्र भएकाले थियो । नभन्दै, थापाले पद्मशमशेरलाई मनाएर उनको राजीनामा पत्र लेखाएरै ल्याइदिए । र, विधिवित् रूपमा मोहनशमशेर श्री ३ महाराजका रूपमा राजगद्दीमा आरोहण भए ।

नेपालको इतिहासमा सिंहदरबार प्रवेश नगरीकनै श्री ३ का रूपमा शासनसत्ता सञ्चालन गर्ने पद्मशमशेर पहिलो हुन् । उनले आफ्नै निवासबाट मुलुकको शासनसत्ता सञ्चालन गरेका थिए । श्री ३ नभईकनै सिंहदरबार प्रवेश गरी कार्यालयसमेत स्थापना गरेर राज्य सञ्चालन गर्नेचाहिँ मोहनशमशेर नै पहिलो हुन् । यसरी श्री ३ भएर पनि सिंहदरबार प्रवेश नगर्ने र श्री ३ नहुँदै सिंहदरबार प्रवेश गरेर शासनसत्ता सञ्चालन गर्ने फरक व्यक्तिका रूपमा यी दुई पात्र इतिहासमा दर्ज छन् ।