एमए पास गरेको म र भर्खर ८ कक्षामा पढ्दै गरेको मेरो भाइ महेशमणि । हामीबीच माक्र्सवाद–लेनिनवादमा आधारित कम्युनिस्ट पार्टीबारे छलफल हुँदा उसका कुराले म प्रभावित हुने र मेरा कुरा उसले बुझ्ने अवस्था नै थिएन । तर पनि, ऊ मलाई कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्य बनाएरै छाड्नेमा दृढ संकल्पित थियो । मलाई जसरी पनि मनाएर कम्युनिस्ट पार्टीमा प्रवेश गराउन चाहन्थ्यो । आफ्ना कुराले मनाउन नसकेपछि पुष्पलालद्वारा जारी पर्चा दिएर पनि मनाउने प्रयास गथ्र्यो ।

तर, मेरा पिताजीलाई यो कुरा कहिल्यै मन परेन । भाइ कम्युनिस्ट पार्टीमा लागेको थाहा पाएपछि त उहाँले भाइलाई मात्र होइन, उसकी श्रीमतीलाई पनि अंशबाट बेदखल गर्ने कुरा गर्नुभयो । यस विषयमा पिताजीसँग मेरो झगडा नै पर्‍यो । मैले व्यक्तिको स्वतन्त्रताको कदर गर्नुपर्ने र दोषै नभएकी श्रीमती सजायको कसरी भागीदार बन्छे भनेर उसको बचाउ गरेको थिएँ । 

यत्तिकैमा नेपाली कांग्रेसले आह्वान गरेको २००७ सालको क्रान्तिमा वीरगन्ज मोर्चामा सरिक हुने क्रममा एपिन्डीसाइटले सताएपछि ऊ डंकन अस्पतालमा भर्ना भएको रहेछ । यो कुरा थाहा पाएपछि शैलेन्द्रकुमार उपाध्याय, धनुषचन्द्र गौतमसहित हामी त्यहाँ पुग्दा उसको अपरेसनसमेत भइसकेको थियो । 

बिरामी भेटेर उनीहरू फर्किए । तर, म राती कुरुवा बस्ने उद्देश्यले त्यहीँ बसेँ । बिरामी भएर आराम गरिरहेका बखत पनि ऊ मलाई कम्युनिस्ट बनाउने ध्याउन्नमा लागेको थियो । उसले मेरा लागि भनेर कम्युनिस्ट म्यानीफेस्टो, वेज–लेबर एन्ड क्यापिटल र टू ट्याक्टिस् अफ सोसियल डेमोक्रेसी इन द डे मो क्र्याटिक रिभोलुसन भन्ने तीन पुस्तक मगाएर राखिदिएको रहेछ ।

१२ पुस ००७ को त्यस राती ९ बजेदेखि पढ्न सुरु गरेका ती पुस्तक मैले बिहान त्यस्तै ३ बज्दा नबज्दै पढिसकेँ । बिहान दायाँबायाँ केही नसोची नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यताका निम्ति दरखास्त लेखेँ र ‘तिम्रो पार्टीको जिम्मेवार व्यक्ति को छ यहाँ, तिनलाई दिनू’ भनेर महेशको हातमा थमाइदिएँ । उसले मेरो त्यो दरखास्त पार्टी हेडक्वार्टर भारतको कलकत्ता पठाइदिएछ ।

त्यसो त द्वन्द्वात्मक भौतिकवादबारे म पहिलेदेखि नै जानकार थिएँ । वेदान्त दर्शन, तर्कशास्त्र आदिको अध्ययनका साथै द्वन्द्वात्मक भौतिकवादको पनि मैले राम्रैसँग अध्ययन गरेको थिएँ ।

विश्वविद्यालय पढ्दा नै कार्ल माक्र्सबारे सामान्य जानकारी प्राप्त गरेको थिएँ । २००७ पुसको एक दिन भूमिगत रूपले पुष्पलाल वीरगन्ज आएका बेला भूमिगत रूपमै निरञ्जनगोविन्द वैद्यले लगेर भेट गराए । माक्र्सवादबारे पुष्पलालसँग मेरो लामै चर्चा भयो । मैले श्रीकृष्ण (भागवत् गीताका प्रेरक) निकै क्रान्तिकारी र प्रगतिशील रहेको तर्क गरेँ । पुष्पलालले मेरा कुरा सुने मात्र, कुनै जवाफ फर्काएनन् । तर, कलकत्ता हेडक्वार्टर पुगेर ‘श्रीकृष्णभक्तलाई कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता दिनु हुँदैन’ भनेर पार्टी सदस्यता रोक्ने काम गरे । तर, धनुषचन्द्र र शैलेन्द्रकुमार आदिको जोडबलले २ जेठ ००८ मा मैले नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता प्राप्त गरेँ । 

कम्युनिस्ट हुनुभन्दा भइसकेपछिका घटना रमाइला हुँदा रहेछन् । कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता प्राप्त गरेको खुसीयालीमा मैले २००८ सालको असार महिनामा वीरगन्जमा शैलेन्द्रकुमार र धनुषचन्द्रलाई सानो भोज दिने उद्देश्यले डेरामा निम्तो गरेको थिएँ । 

लोकल रक्सी आधा बोतल, एक किलो कुखुराको मासु, भुटेको भटमास, चिउरा, लसुन–प्याजका टुक्रा, मुला–कांक्रो यस्तै यस्तै जम्मा गरिएको थियो । दुईवटा गिलासमा रक्सी राखेर शैलेन्द्र र धनुषचन्द्रलाई टक्र्याएँ, म मासु–चिउरा लिएर बसेँ । शैलेन्द्रले मलाई हप्काए, ‘रक्सी नखाने व्यक्ति कसरी असल कम्युनिस्ट हुन सक्छ ?’ त्यसपछि उनैले मासु–चिउराको मेरो प्लेटमा तीन थोपाजति रक्सी छर्किए । मैले रक्सी छर्किएको त्यो मासु–चिउरा खाएँ र असली कम्युनिस्ट भएको साबित गरेँ ।

रक्सी पिएर असल कम्युनिस्टको परिचय दिने क्रम त्यत्तिमै रोकिएन । अर्कोपटक त्यसै गरी रक्सी खाँदा कारबाहीको भागीदार पनि बनेँ । 

२००८ सालको पुस महिनाको कुरा हो । काठमाडौँको भुरुङखेलमा राष्ट्रिय जनतान्त्रिक संयुक्त मोर्चाको अधिवेशन आयोजना गरिएको थियो । अधिवेशन सञ्चालनका निम्ति टंकप्रसाद आचार्य, म र पुष्पलाल श्रेष्ठ रहेको तीन सदस्यीय अध्यक्ष मण्डल गठन गरिएको थियो । 

त्यस सम्मेलनमा संगठनको नाम जातीय राख्ने कि राष्ट्रिय र लालसलाम भन्ने कि नमस्कार भन्ने एजेन्डाविहीन विषयमा दुई दिन बहस/छलफल भयो ।

बिनासन्दर्भ यसरी सम्मेलन लम्बिएपछि दिक्क लागेर पुस महिनाको जाडो छल्न एक दिन बेलुका शैलेन्द्र, धनुषचन्द्र र म नयाँसडकस्थित न्यु होटलमा गएर खाजा खाने क्रममा शैलेन्द्रले फेरि त्यही रक्सीको कुरा निकाले । मैले पनि डेढ–दुई पेग रक्सी तन्काइदिएँ । त्यसपछि त के थियो, तोरीका फूल देख्न थालेँ । जसोतसो ट्याक्सी चढेर अधिवेशन चलिरहेको हलमा फर्कियौँ । अधिवेशनमा भाग लिन महिलाहरूको पनि उल्लेख्य सहभागिता थियो । तिनैमध्येकी एक ईश्वरीदेवीको पिँडौलामा मेरो टाउको ब्रजिन पुगेछ । 

शैलेन्द्र आएर मलाई लिएर कोठामा गए र दुवै गालामा दुई चड्कन हिर्काए । रक्सीले छोड्यो तर शैलेन्द्रको कुराले थप रन्थनिएँ । ती महिलाले त मेराविरुद्ध पुष्पलाल श्रेष्ठसमक्ष उजुरी हाल्ने कुरा गरिछन् । पुष्पलाल पनि के कम, त्यहाँ त केही गरेनन्, राजविराजको प्रान्तीय सम्मेलनमा भाग लिन जाने क्रममा यसै दोषमा आत्मालोचना गर्न लगाएर सजायको भागीदार बनाए ।

प्रस्तुति: ईश्वरी ज्ञवाली