नेकपाका संस्थापक महासचिव पुष्पलाल श्रेष्ठ व्यवहार कुशल व्यक्ति थिएनन् । उनीसँगका मेरा सम्झना त्यति सुखद रहेनन् । बारा, रौतहट, सप्तरीतिर किसानहरूलाई संगठित गर्न जाने सिलसिलामा उनी हाम्रो घरमा पनि कैयौँपटक बास बसेका छन् । अभाव र गरिबीबाट गुज्रिरहेको हाम्रो परिवारमा उनको आगमनले कहिल्यै खुसी र उत्साह ल्याएन, बरू तनाव र दु:ख नै दियो ।

उनीसँगका केही तीता सम्झना छन् । जस्तो कि, उनी संगठनकै कामका सिलसिलामा तराई झर्ने क्रममा शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायका साथ ००८ सालको सुरुमा हाम्रो घर पुगेका थिए । मेरी पत्नी ६ महिनाकी सुत्केरी थिइन् । गरिबी यति चर्को थियो कि आमा र श्रीमतीका गहना बेचेर घर–व्यवहार चलिरहेको थियो । 

बिस्तराको के कुरा गर्ने ! चारपाइ र खाटमा तन्ना बिछ् याएरै गुजारा चलिरहेको थियो । अब पाहुना आएपछि मानमनितो त गर्नैपर्‍यो । शैलेन्द्रकुमार र म तन्ना ओढेर सुत्यौँ । छोरीको बिस्तरामाथि तन्ना ओछ्याएर पुष्पलाललाई सुत्ने व्यवस्था मिलायौँ । भोलिपल्ट बिहान बिदा भएर जाने बेलामा पुष्पलालको कटु वचन सुन्नुपर्‍यो । ‘के हो दीक्षितजी ! गन्हाउने बिस्तरा र त्यो पनि मूर्दा बेर्नेजस्तो डफलोमा सुत्ने व्यवस्था मिलाउनुभएछ’ भने । म नाजवाफ भएँ र मुन्टो निहुर्‍याएर उनलाई बिदा गरेँ । आफ् नी ६ महिनाकी छोरी सुत्ने बिस्तरालाई मूर्दा बेर्ने डफलोसँग तुलना गरेकामा नराम्रो पनि लाग्यो ।

यस्तै दोस्रोपटक उनी हाम्रो घरमा पुग्दा पनि नराम्रै वचन लगाए । आठ–दस जनाको परिवार थियो । मीठो–मसिनो खान त कहाँ पुग्थ्यो र ! खालि पेट भर्ने कुरा हुन्थ्यो । सोचेँ, नेता आएका छन्, एक सेर मासु ल्याएर पकाउनु पर्‍यो । वीरगन्जको मीनाबजार गएर एक सेर कुखुराको मासु किनेर ल्याएँ । खाना खाने बेलामा एक–एक कचौरा झोलसहित मासुका एक–दुई पिस राखेर टक्र् यायौँ । पुष्पलालले त ‘राँगोको सिंगो टाउको खाने मलाई दुई चौटा मासु के दिएको !’ भनेर कचौरा नै पर सारिदिए । तैपनि, मैले कुनै प्रतिक्रिया जनाइनँ । उनी चुठ्न बाहिर निस्किँदा अम्खरा लिएरै गएँ । 

वास्तवमा व्यावहारिक जीवनमा उनका यस किसिमका कमजोरी थुपै्र थिए । तर, यस्ता कमजोरीलाई उछालेर नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा उनको योगदानलाई कम आँक्न भने मिल्दैन । नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा उनको योगदान उच्च र महान् छ । 

जहानियाँ राणा शासनकालमा नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना गर्नु आफैँमा ठूलो चुनौतीको कुरा थियो । त्यस्तो चुनौती आत्मसात् गरी राणाशासनविरुद्ध आन्दोलनको मैदानमा उत्रिएका थिए पुष्पलाल । उनीप्रतिको आकर्षण जनतामा चर्कै थियो । 

विभिन्न जनवर्गीय संगठन, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र नेपाल प्रजा परिषद्का कार्यकर्ताको संयुक्त भेलाद्वारा २३ मंसिर ००८ मा जातीय जनतान्त्रिक संयुक्त मोर्चा स्थापना भएको थियो । नेकपाका संस्थापक नेता पुष्पलाल श्रेष्ठ पनि त्यस भेलामा सहभागी हुन वीरगन्ज र पाल्पाका कार्यकर्तासँगै थानकोटबाट मिसिएर लहरीमा नारा–जुलुस गर्दै हामीसँगसँगै काठमाडौँ आएका थिए र त्यस भेलामा सहभागी भएका थिए । भेला सम्पन्न भएपछि उनी कता भूमिगत भए, हामीले पत्तै पाएनौँ ।

काठमाडौँको भुरुङखेलमा सम्पन्न संयुक्त मोर्चाको भेलाले अध्यक्षमा टंकप्रसाद आचार्यलाई निर्वाचित गरेको थियो भने सचिवमा शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायलाई । त्यस मोर्चाको खास उद्देश्य मातृका सरकारविरुद्ध आन्दोलन गर्नु थियो । र, त्यसैको आयोजनामा पाकशालामा आमसभा हुँदै थियो ।

४ पुस ००८ को त्यो घटना सम्झिन्छु । त्यस दिन जातीय जनतान्त्रिक संयुक्त मोर्चाका तर्फबाट संस्कृत पाकशालाको मैदानमा खुला आमसभा आयोजना गरिएको थियो । सोही कार्यक्रममा नेकपाका संस्थापक महासचिव पुष्पलाल श्रेष्ठ पहिलोपटक सार्वजनिक हुने कार्यक्रम थियो । उनलाई हेर्न आएका मानिसहरूको घुइँचो वास्तवमा ज्यादै ठूलो थियो । त्यतिबेला पनि झन्डै २०–२५ हजारको संख्यामा मानिसहरू उनलाई हेर्न र उनको भाषण सुन्न भनेर त्यहाँ उपस्थित भएका थिए ।

आमसभामा प्रमुख अतिथि टंकप्रसाद आचार्य थिए । सभापतित्व मैले नै गरेको थिएँ । तर, कार्यक्रमको प्रमुख आकर्षणका रूपमा भने पुष्पलाल श्रेष्ठ रहेका थिए । यो उनको पहिलो खुला आमसभा थियो । 

उद्घोषक शैलेन्द्रकुमार उपाध्यायले पुष्पलालको आगमनबारे ज्यादै कौतूहल ढंगले उद्घोष गरिरहेका थिए । झन्डै आधा घन्टा उनले त्यो आमसभालाई उत्साहित गरिरहे । ‘घरबाट हिँडिसक्नुभयो’, ‘अबको २० मिनेमा आइपुग्ने खबर प्राप्त भएको छ’, पुष्पलाल आइपुग्नुभयो’ भन्दै मानिसहरूलाई उत्साहित पारिरहेका थिए । 

ठाउँठाउँमा च्यातिएको रातो स्वेटर, घुँडासम्मको नीलो मोजा र सैनिक कलरको पाइन्ट लगाएका पुष्पलाललाई फुत्त मञ्चमा ल्याइयो । मानिसहरू अवाक् भए । उनी कतैबाट आएका थिएनन् । पहिले नै चटकीको रूपमा सिँगारेर उनलाई मञ्चको तल लुकाएर राखिएको थियो । 

मानिसहरूले तालीको गडगडाहटले उनको स्वागत गरे । ‘ आऊ मातृका, यहाँ आऊ ! जनताका अगाडि आऊ’ भन्ने ढंगले मातृका सरकारलाई ललकार्दै उनले झन्डै आधा घन्टा भाषण गरे । उनको भाषण सुन्दा जनता ज्यादै उत्साहित हुन्थे र तालीले स्वागत गर्थे । उनीप्रति ज्यादै ठूलो विश्वास र आस्था रहेको त्यहाँ बजेका तालीका गडगडाहटले पनि पुष्टि गर्थे ।

प्रस्तुति: ईश्वरी ज्ञवाली