ब्रिटिस शासन अन्त्यसँगै सन् १९४७ मा एकीकृत भारत विभाजन भई पाकिस्तान छुट्टै राज्यको रुपमा उदायो । जम्मु कश्मीर छुट्टै राष्ट्र थियो । महाराजा हरि सिंहले भारत र पाकिस्तान दुवैतिर नलागी जम्मु कश्मीरलाई स्वतन्त्र राष्ट्रका रुपमा कायम राखे । विभाजनसँगै जम्मु कश्मीर कसको अधीन रहने भन्ने झगडाले भारत-पाकिस्तानबीच लडाइँ जारी रह्यो । त्यो द्वन्द्व अहिलेसम्म कायमै छ ।

अंग्रेजबाट मुक्त भएपछि पन्जाब, पटियाला, राजस्थानलगायतका राज्य क्रमशः एकीकृत भारतमा गाभिँदै थिए । सोही क्रममा मुस्लिम बहुल जम्मु कश्मीरमा पाकिस्तानले आक्रमण गर्‍यो, सन् १९४७ मै । आक्रमणपछि पाकिस्तान र भारत शासित जम्मु कश्मीर गरी दुई भागमा विभाजित भए । जम्मु कश्मीरका राजा हरि सिंह भागेर दिल्ली दरबारको शरणमा पुगे ।

लडाइँको समय भारत सरकारले सैनिक सहयोग गरेन किनभने जम्मु कश्मीर त्यतिबेला स्वतन्त्र राष्ट्र थियो । पाकिस्तानी सेनाको आक्रमणपछि धेरैजसो भागे, कोही गोलीबारीमा परेर मरे । जम्मु कश्मीरका राजाले पाकिस्तानी आक्रमणबाट आपmनो राज्यलाई गुम्न नदिन भारतसँग सहयोग मागे । दिल्ली आएपछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरुसँग वार्ता गरे । त्यो वार्तामा अहिलेको जम्मु कश्मीर भारत अधीनस्थ रहने गरी सैनिक सहयोगस्वरुप भारतले सेना पठायो ।

पाकिस्तानको आक्रमणले गुमेको एकीकृत जम्मु कश्मीरमध्येको भू-भाग पोन्स छत्तरबाग पाकिस्तान शासित हालको पीओकेमा गाभियो । हाम्रो घर पनि पाकिस्तान शासित जम्मु कश्मीरमा पुग्यो । हाम्रो थातथलो पाकिस्तान शासित जम्मु कश्मीरमा पुगे पनि मेरा बाबाको ट्रान्सपोर्ट कम्पनी भारत शासित जम्मु कश्मीरमै थियो । त्यसकारण हामी भारत शासित जम्मु कश्मीरमै बस्न थाल्यौँ । यद्यपि हाम्रो परिवारमा हजुरबाबा, काकालगायतका सदस्य पाकिस्तान शासित पोन्समै बसेका थिए ।

भागेर दिल्ली आएका जम्मु कश्मीरका राजा हरि सिंहको ठाउँमा पाकिस्तानले शेख अब्दुल्लाहलाई त्यहाँको शासक चुन्यो । तर भारतले मान्यता दिएन । दिल्लीको सैनिक सहयोग पाएपछि पाकिस्तानले पूरै जम्मु कश्मीरलाई आपmनो अधीनस्थ ल्याउन सकेन । तत्कालका लागि राजा हरि सिंह नै जम्मु कश्मीरका नेता बने ।

जम्मु कश्मीर भारत-पाकिस्तानको चेपुवमा पर्दै गएपछि त्यहाँको व्यापार, व्यवसायमा गिरावट आयो । हिन्दु-मुसलमानबीच द्वन्द्वका रेखा कोरिए । सोही कारण हजारौँ कश्मीरी पण्डित भारत प्रशासित जम्मु कश्मीरबाट समेत पलायन हुन बाध्य भए । भारत-पाकिस्तान दुवै शासित जम्मु-कश्मीरको अव्यवस्थाका कारण कैयैँ हिन्दु परिवार आफ्नो थातथलो छाड्न विवश भए । विभाजनको समय करिब ७० प्रतिशत मुस्लिम जनमत रहेको भारत शासित जम्मु कश्मीरमा अहिले ९० प्रतिशतभन्दा बढी संख्या पुगिसकेको छ ।

प्रायः शिख समुदायले हिन्दु धर्म नै मान्छन् । पाकिस्तानी आक्रमणकै समयदेखि जम्मु कश्मीरमा बस्ने ब्राह्मण समुदाय, जसलाई कश्मीरी पण्डित भनिन्छ । तिनलाई जबर्जस्ती धर्म परिवर्तन गर्न बाध्य बनाइयो, पारियो । हिन्दु धर्म त्यागेर मुस्लिम बनेकाहरु सुरक्षित रहे । धर्म परिवर्तन गर्न नचाहनेहरुलाई गोली हानियो । भारतका पूर्वप्रधानमन्त्री नेहरु स्वयं कश्मीरी पण्डित हुन् । जम्मु कश्मीरमा कश्मीरी पण्डितलाई वास्तविक ब्राह्मण मानिन्छ, अहिले पनि । तर दुई मुलुकबीचको द्वन्द्वको चेपुवामा परेपछि कश्मीरी पण्डितहरुले आपmनो थातथलो छाडेर सुरक्षित स्थल रोजे । जम्मु कश्मीरमा थातथलो भएका शिख समुदायले हिन्दु धर्म अँगालेका थिए । त्यसकारण कश्मीरी पण्डितसँगै हिन्दु धर्मावलम्बी शिख समुदाय पनि जम्मु कश्मीरबाट पलायन हुन बाध्य भयो । सोही क्रममा कोही दिल्ली, कोही पन्जाब, कोही हरियाणा त कोही ज्यान सुरक्षाका लागि नेपालसम्म आए ।

राजा हरि सिंहले भारतसँग गरेको सम्झौतालाई पाकिस्तानले अहिलेसम्म मान्यता दिएको छैन । त्यसैले जम्मु कश्मीरको विषयलाई लिएर भारत-पाकिस्तानबीच युद्धसमेत भइसकेको छ । पहिलोपल्टको युद्धविराम सिमला सम्झौतामा टुंगिए पनि अहिलेसम्म जम्मु कश्मीरले शान्तिको सास फेर्न पाएको छैन ।

द्वन्द्वका कारण भारत शासित जम्मु कश्मीरमा व्यापार व्यवसाय फस्टाउन नसकेपछि हामीले उत्तर प्रदेशको लखनउमा ट्रान्सपोर्टको शाखा खोल्यौँ । लखनउमा खुलेको ट्रान्सपोर्ट कम्पनी विस्तारलाई हामीले क्रमशः नेपालमा प्रवेश गरायौँ । भारतीय एयरफोर्समा सेवा गर्ने उद्देश्यले पहिलोपल्ट दिल्ली र त्यसपछि लखनउको सीतापुरमा पाइलट कोर्स सकाएँ । तर उड्नेभन्दा गुड्नेमा ज्यान सुरक्षित रहने आमाको करबलका कारण मैले पुस्तैनी पेसा ट्रान्सपोर्टमै रहनुपर्‍यो ।

(सिंह शिख समुदायका अगुवा हुन् ।)

प्रस्तुति : गोकुल अर्याल