स्थायी उपविजेता !
हिरो कपमा भारतीय भूमिमा उसैलाई हराउन सक्नु र समूह चरणमा महिला फुटबलको एसियाली पावरहाउस इरानलाई पराजित गर्नु नेपाली महिला फुटबल टिमको सफलता
पेमा डोल्मा लामा, नेपाली महिला फुटबल टोलीबाट पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय गोल गर्ने खेलाडी हुन् । सन् १९९९ मा फिलिपिन्समा भएको एसियन वुमन च्याम्पियनसिपमा पेमाले उज्वेकिस्तानविरुद्ध गोल गर्दै नेपाली महिला फुटबलरको गोलको अन्तर्राष्ट्रिय खाता खोलिन् । पहिलो हाफमै ४ गोल खाइसकेको अवस्थामा पेमाले ६५ औँ मिनेटमा सान्त्वना गोल फर्काउँदा नेपाली खेलाडीमा खेल जितेभन्दा बढीको उत्साह भरिएको थियो । किनभने त्यसअघि सन् १९८६ र १९८९ मा खेलिएको सोही प्रतियोगितामा नेपालले गोल मात्रै खाएको थियो । उज्वेकिस्तानलाई ६-१ ले नतिजा सुम्पिए पनि नेपाली महिला टोली पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय गोलको अनुभव बटुलेर घर फर्किएको थियो ।
संयोग नै मान्नुपर्छ, २ दशकपछि उज्वेकिस्तानसँग नाडेज्डा कपको फाइनल खेल्दा उनै पेमा टोलीको व्यवस्थापकको भूमिकामा देखा परिन् । फिफा वरीयतामा नेपालभन्दा ५७ स्थान माथि रहेको उज्वेकिस्तानसँग नेपाली महिला खेलाडीले ३-२ को नतिजा निकाले । पेमा भन्छिन्, "२० वर्षअघि हामीले खेलेको उज्वेकिस्तानभन्दा निकै बलियो टोली थियो । तर ३-२ को नतिजा निकाल्न सक्नु भनेको हाम्रो स्तर पनि बढेको प्रमाण हो ।" किर्गिस्तानमा भएको फाइनलमा २ गोल गरेकी सावित्रा भण्डारी प्रतियोगिताको सर्वाधिक गोलकर्ता पनि बनिन् । प्रतियोगितामा ७ गोल गरेकी सावित्राले अनु लामाको ३५ अन्तर्राष्ट्रिय गोलको कीर्तिमान बराबरी गरिन् । महिला टोलीबाट पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय गोल गर्ने पेमा नेतृत्वको टोलीले नेपाली महिला खेलाडीले बनाएको सर्वाधिक गोलको कीर्तिमान बराबरी गर्नु पनि अर्को संयोग थियो ।
यद्यपि, यसबीचमा नेपाली महिला टोलीले खेलेको ९ वटा फाइनलमा उपविजेताभन्दा माथि उक्लिन सकेको छैन । सुरुका २३ वर्षमा मात्रै ३ वटा प्रतियोगिता खेल्ने अवसर पाएको महिला फुटबल टोली अहिले व्यस्त छ । नेपाली टोलीले यो वर्ष ५ वटा महत्त्वपूर्ण प्रतियोगिता खेलिसकेको छ । सन् २०२० मा जापानमा हुने ओलम्पिक छनोटको पहिलो र दोस्रो चरण, हिरो कप, साफ च्याम्पियनसिप र नाडेज्डा कपमा नेपाली महिला टोलीको प्रदर्शन लोभलाग्दो छ । हिरो कपमा भारतीय भूमिमा उसैलाई हराउन सक्नु र समूह चरणमा महिला फुटबलको एसियाली पावरहाउस इरानलाई पराजित गर्नु नेपालको सफलता हो । त्यस्तै, ओलम्पिक छनोटको दोस्रो चरणमा इन्डोनेसियालाई हराएर पनि नेपाली टोलीले क्षमता प्रदर्शन गरिसकेको छ । यद्यपि स्थायी उपविजेताको कलंक मेटाउन भने बाँकी नै छ ।
नेपाली टोलीका प्रशिक्षक हरि खड्का भन्छन्, "खेलाडीमा लगानी बढाउने र प्रतियोगिताको संख्या थप्ने हो भने नेपाली महिला टोलीबाट उपाधिसँगै नतिजाको आश गर्न सकिन्छ ।" हुन पनि ५०-६० जनाले खेलेर मात्रै महिला फुटबल माथि जाँदैन । फुटबलको विकासका लागि देशभर हजारौँ खेलाडीले प्रतिस्पर्धा गर्ने वातावरण निर्माण हुनुपर्छ । फुटबलको स्तर वृद्धि तब मात्र सम्भव हुन्छ, जब लामो अवधिको लिग नियमित हुन्छ । नेपालको हकमा महिला लिग नाम मात्रैको छ ।
खेलाडी पलायनको मार
पछिल्लो एक वर्षमा महिला फुटबलले गति लिए पनि समय सधैँ उस्तै थिएन । सशस्त्र प्रहरी बलबाट व्यावसायिक फुटबल खेल्ने र नेपाली टोलीकी कप्तान सजना राना मगरले १६ औँ राष्ट्रिय लिग छाडेर वैदेशिक रोजगारीका लागि दुबई रोजिन् । उनीसँगै अनुभवी गोलरक्षक नमिताकुमारी दली पनि पुलिसको जागिर छाडेर विदेश उडिन् । भरपर्दो गोलरक्षकको अभाव नेपाली टोलीले अहिले पनि भोगिरहेको छ । पुलिसका धेरै महिला फुटबलरले विदेश यात्रा रोजिसकेका छन् । सुधा लामा र रीना गुभाजुले पनि फुटबललाई निरन्तरता दिन सकेनन् ।
अहिले समय फेरिएको छ । महिला फुटबलरले पनि अब विदेशमा व्यावसायिक फुटबल खेल्न थालेका छन् । पुरुष खेलाडीको हकमा धेरै पहिलेबाट विदेशी लिगको ढोका खुला भए पनि नेपाली महिलाले भने भर्खरै मात्रै यस्तो मौका पाउन थालेका हुन् । नेपालका सावित्रा भण्डारी र अनिता बस्नेतले भारतीय महिला लिग सेथु क्लबबाट खेले । सन् २०१७ मा अनिता मालदिभ्सको टोलीबाट खेल्न उता गएकी थिइन् ।
पहिलोपल्ट अन्तर्राष्ट्रिय व्यावसायिक लिगको अनुभव बटुलेकी सावित्रा भन्छिन्, "नेपालमा व्यावसायिक फुटबलको अवस्था दयनीय छ । क्लबको कुरै छाडौँ, राष्ट्रिय टोलीले अब के गर्ने भन्ने अन्योल छ । राष्ट्रिय प्रतियोगिता छैनन् । जिल्लामा महिला फुटबलर उत्पादन गर्ने कार्यक्रम छैनन् । भएका खेलाडीको क्षमताको पहिचान र मूल्यांकन पनि हुन सकेको छैन ।"
अन्तर्राष्ट्रिय एक्सपोजर पाए र नियमित फुटबल खेल्ने अवस्था भए नेपाली महिला फुटबलको भविष्य राम्रै देख्छिन्, उनी । लामो समयको लिग, बेलाबेला हुने अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिता र महिलामा लगानी बढाए नेपाली महिला फुटबलले राष्ट्रका लागि उपविजेताको मात्र नभई विजेताको पदक दिलाउने सावित्राको विश्वास छ ।
लगानीबिनाका क्लब
विभागीय टोलीलाई हटाइदिने हो भने नेपाली महिला फुटबलको कल्पना पनि गर्न सकिँदैन । नेपाली राष्ट्रिय टोलीलाई मात्रै होइन, महिला फुटबलरलाई आश्रय दिने विभागीय टोली नै हुन् । सशस्त्र प्रहरी बलले ०६० सालमा महिला फुटबल क्लब स्थापना गरेर महिला खेलाडीको संरक्षण सुरु गरेको हो । त्यसको सिको अन्य दुई विभागीय टोली त्रिभुवन आर्मी र नेपाल पुलिसले पनि गरेका छन् । विभागीय टोलीको संरचना र नियमित प्रशिक्षणले पनि महिला फुटबलमा भरथेग गरेको छ । जमुना गुरुङ र अनु लामाले सुरुआत गरेको नेपाली महिला फुटबलको विरासत अहिले सावित्राले धानिरहेकी छन् । उनी दक्षिण एसियाकै उत्कृष्ट स्ट्राइकरका रूपमा परिचित छन् ।
राष्ट्रिय टिमका सदस्यमध्ये ६ खेलाडी रौतहट चन्द्रनिगाहपुरका छन् । उनीहरू आपmनै रहर र प्रशिक्षणबाट खेलाडी बनेका हुन् । खाली खुट्टाबाटै फुटबल खेल्न थालेकाहरूको बाहुल्य रहेको टिममा एन्फा आफैँले उत्पादन गरेको दाबी गर्न मिल्ने खेलाडी पनि छैनन् ।
फुटबलको सर्वोच्च प्रशासनिक निकाय फिफा आफैँले पनि महिला फुटबलको विकासमा ठूलो लगानी गर्न थालेको छ । फिफाले फुटबललाई लैंगिक भेदभाव हटाउने माध्यमको रूपमा अघि सारेको छ । फिफा सदस्य राष्ट्रहरूले पाउने आर्थिक सहयोगमा १५ प्रतिशत रकम महिला फुटबलमा खर्च गर्नैपर्ने प्रावधान छ । तर नेपालमा अखिल नेपाल फुटबल संघ एन्फाले त्यो १५ प्रतिशत रकम पनि महिला फुटबलमा लगानी गरेको छैन । पछिल्लो वर्षको बजेटबाट महिला फुटबलमा खर्चिन नसकेको रकम फिफाले कटौती गर्ने चेतावनी एन्फालाई दिइसकेको छ । वाषिर्क २०-२२ करोड रुपैयाँको बजेटमा चलिरहेको एन्फाले महिला फुटबलमा बिनालगानी नै दक्षिण एसियाली च्याम्पियन बन्ने सपना देखेको छ ।
सम्बन्धित
कोभिड १९ पछि नेपाली खेलकुदलाई पुरानै लयमा फर्काउने चुनौती ...
खेलकुदमा वर्ष ०७६ लाई फर्केर हेर्दा
१ सय २४ वर्षभन्दा लामो इतिहास बोकेको आधुनिक ओलम्पिकमा प्रतियोगिता स्थगित भएको यो दोस्रो घट...
कोरोना संक्रमणको असरले खेल गतिविधिमा कस्तो असर ?
दुई महान् पिताका पुत्रहरू पनि फुटबलप्रति उति नै रुचि राख्ने भएका छन् । रोनाल्डोका छोरा क्र...
रोनाल्डोका छोराका आदर्श मेसी, मेसीका छोरा रोनाल्डोका प्रशंसक
नेपालको थाइल्यान्ड यात्रा नमीठो सम्झना...
एसिया कप खेल्ने सपनामा यसरी लाग्यो तगारो
एक महिना महत्त्वपूर्ण प्रतियोगिता खेल्न नसक्ने स्थितिमा नेपाल ...
महिला भलिबलका तीन हस्ती नै चोटग्रस्त
आर्मीको खेल साँच्चै नै उम्दा थियो, यो सिजनको लिगमा । डिफेन्स र गोलरक्षणमा निकै बलियो । आर्...